Znak towarowy czy wzór przemysłowy? Co wybrać?

Znak towarowy i wzór przemysłowy. Definicja obu pojęć.

Do zajęcia się tą tematyką zainspirowały mnie historie kilku klientów. Kiedy sprawdzałem dla nich czy mogą ze swoim produktem bezpiecznie wejść na rynek, okazywało się, że konkurent zaskakująco dobrze się zabezpieczył. Ten sam trójwymiarowy przedmiot zarejestrował jako wzór przemysłowy i znak towarowy.

Przykład:

Na serwisie Etsy.com dużą popularnością cieszy się „mebel do zabawy”. Konkurencja stara się, bazując na tym samym pomyśle, zrobić alternatywne konstrukcje. Z różnym skutkiem. Pomysłodawczyni tej zabawki udało się ją zastrzec jako unijny znak towarowy oraz wzór wspólnotowy. Mamy więc typowo techniczne rozwiązanie, które chronione jest prawem przeznaczonym do zabezpieczenia głównie nazwy i logo firmy.

Zacznę jednak od podstaw i wyjaśnienia co każde z tych narzędzi prawnych chroni.

Co to jest znak towarowy?

Znak towarowy to każde oznaczenie, które pozwala wyróżnić towar lub usługę na rynku z grona podobnych towarów i usług konkurencji.

Weźmy na przykład wodę mineralną. Gdyby każda była pakowana w tą samą butelkę bez etykiety, to nie byłbyś w stanie wybrać swojej ulubionej. Podstawową funkcją znaku towarowego jest więc wskazanie na źródło pochodzenia towaru lub usługi. Ochronie podlega tutaj nakład poniesiony na wykreowanie marki.

Według statystyk ponad 99% zgłoszeń znaków towarowych dotyczy:

• nazwy;
• logo;
• symbolu graficznego.

Są to tzw. znaki towarowe tradycyjne:

Pozostały 1% należy do znaków nietradycyjnych.

To absolutnie fascynująca kategoria, w ramach której ochronę uzyskały, kolory, dźwięki, kształty, budynki, formy przestrzenne, a nawet zapach i dotyk! Ponad 100 takich rejestracji znajdziesz w artykule o niekonwencjonalnych znakach towarowych.

Dla dzisiejszego tematu wskaże jedynie, że są zastrzegane znaki przestrzenne:

Co to jest wzór przemysłowy?

Wzór przemysłowy to jak się często mówi „skóra, w którą obleczona jest technologia”. W tej formie chroni się wygląd i design przedmiotów. Ludzie zastrzegają w tej formie m.in.:

• zabawki;
• odzież;
• obuwie;
• meble.

Choć przytłaczająca większość zgłoszeń obejmuje wytwory 3D, to nie ma żadnych przeszkód, aby zastrzec wytwory dwuwymiarowe. W tej formie zgłaszane są:

• etykiety opakowań;
• layout aplikacji mobilnej;
• rysunki postaci bajkowych;
• logo firmowe.

Jak widzisz ten sam przedmiot, da się czasami chronić zarówno jako znak towarowy jak i wzór przemysłowy.

Po co ten sam przedmiot zastrzegać jako znak towarowy czy wzór przemysłowy?

Odpowiedź jest prosta – dla pieniędzy.

A mówiąc precyzyjniej, aby jak najdłużej utrzymać swoją przewagę konkurencyjną. Szczegółowo tłumaczyłem to w artykule: Patent a znak towarowy.

Po prostu patenty, wzory przemysłowe, wzory użytkowe czy nawet prawa autorskie są ograniczone w czasie. Natomiast ochrona znaków towarowych, o ile będzie co 10 lat przedłużana, może trwać wiecznie.

Tym samym część firm działa dwutorowo.

Krok pierwszy:

Najpierw przedsiębiorcy zastrzegają swoje wiodące produkty jako wzory przemysłowe (na Polskę) lub wzory wspólnotowe (na Unię Europejską). Jest to dużo tańsze i prostsze niż w przypadku uzyskiwania patentu na wynalazek. Przykładowo ekspert rozpatrujący takie zgłoszenie nie sprawdza, czy zgłaszany wzór jest nowy. Sama procedura jest też błyskawiczna (na Unię Europejską trwa do 14 dni).

Krok drugi:

Tutaj firmy próbują zastrzegać kształty swoich produktów jako przestrzenne znaki towarowe. Nie jest to proste i obecnie urzędy przyznają taką ochronę dość niechętnie. Niemniej jeżeli dany produkt odbiega wyglądem dość mocno od standardów rynkowych, to taka strategia może się udać. Dzięki temu właściciel praw do znaku towarowego i wzoru wspólnotowego może daleko odpychać od siebie konkurencję.

Taka strategia jest korzystna dla zgłaszającego, ale nie oszukujmy się – traci na tym wolny rynek. Naczelną zasadą prawa patentowego jest to, że po wygaśnięciu jakiegoś prawa można z danego rozwiązania swobodnie korzystać. Firmy starają się jednak temu przeciwdziałać, chroniąc znakami towarowymi rozwiązania typowo techniczne (patrz historia Kostki Rubika). Oczywiście jest to sprzeczne z interesem publicznym. Niemniej do czasu unieważnienia takiego prawa, uprawniony może wyciąć swoją konkurencję w pień.

Znak towarowy czy wzór przemysłowy? Przykłady

Poza tęczowym bujaczkiem z początku artykułu natknąłem się również na inne przedmioty chronione w oby formach. Zawsze właściciele tych praw byli dość agresywni w stosunku do moich klientów. Często zgłaszali do Allegro czy Amazona zarzut naruszenia przysługujących im praw. Skutkowało to zazwyczaj usunięciem spornych ofert.

1) Maty do akupresury Pranamat ECO

Te maty do akupresury są obecnie w Polsce prawdziwym hitem. To, co je wyróżnia to kolce w kształcie kwiatu lotosu. Bez wątpienia mają precyzyjne techniczne przeznaczenie – uciskać ciało człowieka, który na macie leży. Pojedynczy element masujący jest chroniony w obu formach, czyli jako znak towarowy i wzór wspólnotowy.

2) Butelka do słodyczy

The Topps Company pod koniec lat 90 miała pewien pomysł na biznes. Chodziło o ciekawą formę sprzedaży słodyczy – w odkręcanych butelkach. Czegoś takiego nie było wcześniej na rynku. Najprościej było to zastrzec w formie wzoru przemysłowego, ale dali radę dodatkowo zarejestrować przestrzenny znak towarowy. Tym sposobem próbują „na wieczność” zmonopolizować formę samego produktu.

3) Przenośmy opryskiwacz SOLO

Miałem okazję pomagać przedsiębiorcy, który został zaatakowany w oparciu o przestrzenny znak towarowy przedstawiający opryskiwacz. Sama rejestracja była dla mnie sporym zaskoczeniem, bo tego typu sprzęt właśnie tak sobie zawsze wyobrażałem 🙂

Poza tym różne wersje opryskiwaczy producent chroni wzorami przemysłowymi.

4) Łóżko marki HÄSTENS

Nie wiem czy wiesz, ale jest firma, która sprzedaje ekskluzywne łóżka za ponad… 100 tys. zł. Autentycznie chciałbym się na nim położyć. Ciekawe czy da się wyczuć różnicę 🙂

Można się z tego śmiać, ale jest rynek na takie meble. Producent działa już ponad 20 lat i jak widziałem silnie stara się swój wiodący produkt zabezpieczyć.

W Szwecji udało mu się w formie przestrzennego znaku zastrzec cały wygląd łóżka. W Unii Europejskiej zarejestrował wzór wspólnotowy w lekko tylko zmodyfikowanej wersji. Ma również ochronę na zestawienie kolorów co mało komu się udaje.

5) Logo WILD WOLF

Moi klienci często stoją przed wyzwaniem jak chronić swoje marki. Problem pojawia się wtedy, kiedy logo firmy używają w kilku odmianach. Najczęściej chodzi o warianty pionowe, poziome oraz na białym i czarnym tle. Naturalnie każdą odmianę można zabezpieczyć znakiem towarowym, ale robi się z tego wtedy droga zabawa.

WILD WOLF rozwiązał to wzorcowo. Nazwę, logo i sygnet zastrzegli w formie unijnych znaków towarowych, a pozostałe 6 odmian zgłosili jako wzory wspólnotowe.

Jeżeli chciałbyś coś więcej dowiedzieć się o tej strategii, to przeczytaj artykuł:

• Ochrona logo w formie wzoru przemysłowego. Plusy i minusy takiej taktyki.

Nagrałem również na ten temat podcast:

>> Pobierz odcinek | Zobacz wszystkie odcinki
>> Odsłuchaj na: Apple Podcast | Spotify | Google Podcast | YouTube

Znak towarowy czy wzór przemysłowy?
Różnice i podobieństwa obu form ochrony.

1. Procedura uzyskiwania ochrony

Znaki towarowe:

• Prawo ochronne przyznawane tylko na wniosek. Należy go złożyć do odpowiedniego krajowego lub regionalnego Urzędu Patentowego. Ochrona zostanie przyznana tylko, jeżeli ekspert rozpatrujący zgłoszenie nie dopatrzy się bezwzględnych przeszkód rejestracji, a właściciele podobnych znaków nie złożą sprzeciwu.

• Za przyznanie prawa ochronnego na znak towarowy należy uiścić opłaty urzędowe.

Wzory przemysłowe:

• Prawo z rejestracji przyznawane tylko na wniosek. Należy go złożyć do odpowiedniego krajowego lub regionalnego Urzędu Patentowego. Co ważne ekspert sprawdza tylko podstawowe wymogi formalne. Nie analizuje jednak czy wzór jest nowy.

• Za przyznanie prawa z rejestracji wzoru należy uiścić opłaty urzędowe.

2. Czas trwania ochrony

Znaki towarowe:

• Ochrona znaku towarowego w większości krajów świata trwa 10 lat od zgłoszenia. Istnieje jednak możliwość jej przedłużenia na kolejne okresy teoretycznie w nieskończoność.

Wzory przemysłowe:

• Ochrona wzorów przemysłowych może trwać maksymalnie 25 lat. Należy jednak pamiętać, aby co 5 lat takie prawo przedłużać. Inaczej wzór przemysłowy wygaśnie.

3. Ile zajmuje procedura uzyskiwania prawa?

Znaki towarowe:

• To ile trwa rejestracja znaku towarowego, zależy w dużej mierze od kraju w którym ochrona ma obowiązywać, oraz tego czy nie popełniłeś błędów na etapie zgłoszenia. Zakładając bezproblemową rejestrację to w Polsce zajmie to 6 miesięcy a w UE 5.

• Jeżeli ktoś złoży Ci sprzeciw do zgłoszenia, procedura może się rozciągnąć nawet do 1,5 roku. Istnieje wtedy ryzyko, że ochrony w ogóle nie otrzymasz.

Wzory przemysłowe:

• Zakładając modelowe, bezproblemowe zgłoszenie to w Polsce na rejestrację poczekasz 6 miesięcy a w Unii Europejskiej do 14 dni! Jeżeli jednak popełnisz błędy na etapie zgłoszenia, procedura może się wydłużyć o wiele miesięcy.

4. Podstawowe warunki uzyskania ochrony

Znaki towarowe:

• Znak towarowy musi posiadać zdolność odróżniającą, czyli nie może być określeniem opisowym np. „super sprzedawca” czy „vip meble”.

• W znaku towarowym nie mogą wystąpić zakazane przez prawo symbole np. czerwony krzyż, określenia wulgarne czy religijne (odmowę dostał znak Jezusek).

• Zgłoszony do rejestracji znak nie może naruszać praw osób trzecich. Czyli nie powinien być kolizyjnie podobny np. do znaków już zarejestrowanych.

Wzory przemysłowe:

• Wzór przemysłowy musi być nowy, czyli nie możemy być ujawniony na dłużej niż 12 miesięcy przed zgłoszeniem.

• Wzór przemysłowy musi też mieć indywidualny charakter. Innymi słowy, nie może się różnić ledwie kosmetycznie, od tego co jest już znane na rynku. Przykład:

5. Wyłączenia spod ochrony

Znaki towarowe:

• Przepisy mówią, że nie udziela się praw ochronnych na oznaczenia, które stanowią formę, bądź inną właściwość towaru lub opakowania, która:
  • jest uwarunkowana wyłącznie jego naturą;
  • jest niezbędna do uzyskania efektu technicznego;
  • zwiększa znacznie jego wartość.

• Chodzi o zakaz zastrzegania przestrzennych znaków towarowych, które inkorporowałyby w sobie elementy techniczne, które można by chronić np. patentami. Patrz historia sporu o klocek LEGO.

Wzory przemysłowe:

• Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego nie obejmuje cech wytworu wynikających wyłącznie z jego funkcji technicznej.

• Przykładowo uprawniony do wzoru przemysłowego przedstawiającego krzesło nie ma monopolu na 4 nogi i oparcie. To standard w tej branży więc prawo wyłączne dotyczyć będzie jedynie kształtów tych elementów.

6. Zakres monopolu prawnego

Znaki towarowe:

• Ochrona znaku towarowego obejmuje:
  • formę znaku (zobacz: Czy zastrzegając logo chronię nazwę firmy?);
  • wskazane w zgłoszeniu towary i usługi wg klasyfikacji nicejskiej;
  • terytorium danego kraju lub regionu.

• Znaki towarowe dają monopol prawny w zakresie oznaczeń identycznych i podobnych. Warunek jest jeden – oznaczenie konkurenta musi wprowadzać w błąd. Ocenia się to przez pryzmat przeciętnego, dostatecznie uważnego konsumenta.

Wzory przemysłowe:

• Ochrona wzoru przemysłowego obejmuje:
  • przedstawienie graficzne przedmiotu (opis wzoru jest drugorzędny);
  • kategorię wzoru wg klasyfikacji lokarneńskiej;
  • terytorium danego kraju lub regionu.

• Wzory przemysłowe dają monopol prawny w zakresie przedmiotów identycznych i podobnych. Konkurencyjny produkt naruszy prawa do wzoru, jeżeli nie wywołuje ogólnego odmiennego wrażenia. Czyli odwracając to – wywołuje wrażenie déjà vu. Ocena się to z punktu widzenia zorientowanego użytkownika.

7. Podstawy unieważnienia prawa

Znak towarowy:

• Znak towarowy można unieważnić, jeżeli w dacie zgłoszenia wystąpią:
  • przeszkody bezwzględne – czyli okaże się, że ekspert nie zauważył np., że dane określenie jest rodzajowe (np. wiśniówka czy las w butelce);
  • przeszkody względne – głównie chodzi o przypadek naruszenia wcześniejszych praw np. praw autorskich do logo lub podobieństwa do już zarejestrowanego znaku towarowego.

• Unieważnienie znaku towarowego następuje w postępowaniu spornym na wniosek zainteresowanego podmiotu (najczęściej konkurencji).

Wzór przemysłowy:

• Wzór przemysłowy można unieważnić w trzech przypadkach:

1. Jeżeli zgłoszony wytwór nie mieści się w definicji wzoru przemysłowego. W Polsce na tej podstawie udało się unieważnić lody, które na rysunkach przedstawiały przekrój. Faktycznie ochroną mógł być objęty jedynie ich wygląd zewnętrzny.
2. Jeżeli w dacie zgłoszenia wzór nie spełniał wymogu nowości. Tak się często dzieje, jeżeli zgłaszający sprzedaje dany przedmiot od kilku lat. Na zgłoszenie decyduje się wtedy, kiedy zauważy, że konkurent go kopiuje.
3. Jeżeli w dacie zgłoszenia wzór nie spełnia wymogu indywidualnego charakteru. To sytuacja, kiedy zgłaszający zmienia w przedmiocie niuanse i zgłasza go do rejestracji. To najczęściej za mało, aby wybronić się w postępowaniu spornym o unieważnienie takiego prawa.

8. Wygaszenie ochrony

Znak towarowy:

• Istnieje obowiązek używania znaku towarowego przez okres ostatnich 5 lat. W przeciwnym razie na wniosek zainteresowanej strony takie prawo ochronne może zostać wygaszone.

• Innym powodem wygaszenia może być fakt, że znak towarowy uległ degeneracji w następstwie ogromnej popularności. Czyli z określenia fantazyjnego stał się nazwą rodzajową jak krówki dla cukierków czy chwilówki dla krótkoterminowych pożyczek.

Wzór przemysłowy:

• Nie ma obowiązku używania zarejestrowanego wzoru przemysłowego. Tym samym logo chronione w tej formie może blokować rynek. O ile nie zachodzą podstawy unieważnienia, nic nie można zrobić.

Znak towarowy czy wzór przemysłowy – podsumowanie.

• Wzór przemysłowy łatwiej zarejestrować niż znak towarowy. Wynika to z tego, że ekspert nie musi sprawdzać wszystkich przeszkód. To finalnie wpływa na szybkość procedury.

• Wadą wzorów przemysłowych jest ograniczona w czasie ochrona. Dla produktów, które zapewniają milionowe dochody, 25 lat to wbrew pozorom niewiele.

• Przestrzenne znaki towarowe trudno się rejestruje, ponieważ urzędy patentowe starają się nie dopuszczać do obejmowania w tej formie ochroną rozwiązań typowo technicznych.

• Aby zastrzec przestrzenny znak towarowy, musi on znacznie odbiegać od standardów w swojej niszy. Finalnie nawet wtedy, co pokazuje praktyka EUIPO, uzyskanie ochrony nie jest wcale takie pewne.

• Przedsiębiorcy wykorzystują przestrzenne znaki towarowe, aby maksymalnie chronić swoje interesy. Takie prawo może trwać wiecznie, a procedura ich unieważniania w skrajnych przypadkach może trwać kilkanaście lat (tak było z kostką Rubika).

• Co w takim razie zgłaszać: znak towarowy czy wzór przemysłowy? Patrząc z punktu widzenia interesów firm – obie formy. Najwyżej ochrony nie dostaniesz. Jeżeli jednak Ci się uda, zabezpieczysz swoją przewagę konkurencyjną na dekady.