Co należy wiedzieć o prawnej ochronie wzorów przemysłowych?

• Zobacz ceny minimalne za usługi rzecznika patentowego

Dlaczego jedne produkty sprzedają się lepiej od innych?

Na sukces rynkowy danego produktu wpływa wiele rzeczy. Porównałbym to chyba do takich puzzli, które należy ze sobą umiejętnie połączyć. Naturalnie sam produkt powinien być wysokiej jakości. Odpowiednia powinna być również jego cena. I tutaj od razu przewagę mają rozpoznawalne marki.

Zobacz, że obecnie telefony Apple często technologicznie są na tym samym poziomie co konkurencji. Mimo wszystko niektórzy wolą wydać więcej za jabłuszko na obudowie. To jest jednak efekt wielu lat doskonale prowadzonego marketingu.

No i właśnie ta promocja jest niezbędnym elementem sukcesu.

To mit, że jakość sama się obroni

Miałem okazję przekonać się o tym na własne oczy. Jeden z moich klientów stworzył świetny produkt, który później zastrzegaliśmy właśnie jako wzór przemysłowy. Problem w tym, że klient całkowicie zbagatelizował jego promocję. To finalnie sprawiło, że po kilku miesiącach zbankrutował.

Jego produkt prezentował się świetnie, ale klienci nie mieli jak się o tym dowiedzieć. To może być lekcja dla Ciebie, aby nie lekceważyć roli marketingu. Moim zdaniem to mit, że jakość sama się obroni.

Wracając do przykładu z Apple. Świetnym konstruktorem był Steve Woźniak. Jednak Apple nie osiągnąłby takiego sukcesu gdyby nie geniusz sprzedaży – Steve Jobs. A ten szybko dostrzegł potencjał marketingowy jaki tkwi we wzornictwie przemysłowym.

Produkty Apple do dziś zachwycają swoim designem. Jobs potrafił obsesyjnie wręcz poprawiać najmniejsze szczegóły wyglądu swoich produktów. Po prostu rozumiał, że ludzie kupują oczami a świetny design da mu przewagę nad konkurencją.

Wzór przemysłowy może być magnesem na klientów

Zauważ, że kiedy wszedł system operacyjny Windows to z miejsca zdeklasował DOS-a. Dlaczego? Ponieważ jego interfejs opierał się na obrazach i był intuicyjny. Wystarczyło zrozumieć działanie myszki i przenoszenie plików a komputer stawał się prosty w obsłudze. System DOS był za to toporny i wymagał znajomości wielu komend.

Wynika z tego, że ludzki umysł po prostu kocha obrazy!

Doskonale wiedzą o tym wydawcy brukowców. Weź do ręki „Fakt” lub „Super Expres” a zobaczysz bijące po oczach nagłówki i wymowne zdjęcia. Opisy, jeżeli już występują to są zwykle komentarzem do zdjęć. Możemy się z tego śmiać, tylko, że według statystyk… to są dwa najczęściej kupowane dzienniki w Polsce!


Dobre wzornictwo przemysłowe podnosi wartość przedmiotu i i stymuluje sprzedaż. Staje się więc istotnym narzędziem marketingowym, które pozwala na konkurencję poza cenową. Zobacz, że pięknie skrojona czerwona sukienka może być droższa, a kobiety i tak będą chciały ją kupić.

Ojciec designu, amerykański projektant, Raymond Loewy powiedział:

Good design sells.

Można z tego ukuć zasadę, że brzydota sprzedaje się gorzej 🙂

UWAGA!

Możesz obniżyć opłaty urzędowe za rejestrację wzoru aż o 75% dzięki dotacjom z UE. Program skierowany jest do firm z sektora MŚP, a jego górna granica wynosi 1000 EUR. W zeszłym roku 100% złożonych przeze mnie wniosków zakończyło się przyznaniem grantu. Chętnie pomogę Ci uzyskać taką dotację. Po prostu napisz do mnie przez formularz.

Ciekawostka:

Czasami w formie wzorów przemysłowych ludzie chronią swoje pomysły na biznes. To ma sens jeżeli ich produkty nie są innowacją godną patentu. Takie wytwory często oparte są o zabawne, błyskotliwe pomysły, które budzą szczery uśmiech klientów.

Chcesz przykładu? Proszę bardzo.

Od lewej poduszka przypominająca skręta z marihuaną, miś w todze prokuratora oraz zaparzacz do kawy w kształcie jeżyka 🙂 Każdy to zarejestrowany wzór przemysłowy.

Zobacz również:

• Czy wzór przemysłowy jest lepszy od patentu na wynalazek?

Naśladownictwo produktów nie jest zakazane przez prawo

Jako rzecznik patentowy najczęściej spotykam się z tymi samymi problemami.

Jedna firma testuje gusta konsumentów wprowadzając nowe zabawki, meble bądź odzież. Inwestuje więc czas i pieniądze w produkty, które… w większości okazują się klapą. Te które się jednak sprzedają finansują z nawiązką nieudane pomysły. Mijają jednak miesiące i na rynku pojawiają się bardzo podobne produkty konkurencji. Konkurencji, która zauważyła „co nam zażarło” i się tym nadzwyczaj mocno zainspirowała.

To jest moment kiedy pokrzywdzona firma zaczyna dopiero myśleć o rejestracji wzoru przemysłowego. Niestety bywa, że na takie kroki jest już wtedy za późno. Z kolei ochrona w oparciu o przepisy darmowe jest obarczona dużą dozą niepewności.

W sporze sądowym przeciwnicy na pewno będą się bronić tym, że dane krzesło w ogóle nie jest utworem w myśl prawa autorskiego. Sędzia się z tym zgodzi albo nie.

Prawnicy lubią pisać, że naśladownictwo produktu to czyn nieuczciwej konkurencji. Zapominają jednak o tym, że bezwzględnie musi również wystąpić ryzyko wprowadzenia w błąd klientów. Tymczasem sądy stoją na stanowisku, że niebezpieczeństwa pomyłki nie ma, o ile konkurent wprowadzi produkt ze swoim znakiem towarowym.

Wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 11 lipca 2002 r.
(sygn. akt I CKN 1319/00)

Wyczerpujące i wyraźne oznaczenie producenta na opakowaniu towaru oraz trwałe umieszczenie znaku towarowego bezpośrednio na produkcie wprowadzanym do obrotu wyłącza możliwość wywołania błędu zarówno co do tożsamości producenta, jak i produktu.

Czyli naśladownictwo samo w sobie jest legalne o ile nie prowadzi do konfuzji.

Co to jest wzór przemysłowy i jak się go chroni?

No i w tym miejscu przechodzimy do sedna tego wpisu.

Skoro bowiem atrakcyjny design podnosi sprzedaż to staje się cenny. I prawo daje Ci silne narzędzie do tego aby go chronić. Najprościej mówiąc wygląd produktu możesz zastrzec poprzez rejestrację wzoru przemysłowego.

W literaturze naukowej mówi się, że wzory przemysłowe to taka “skóra oblekająca technologię“. To bardzo obrazowe porównanie, ale może być mylące. Oczywiście da się tak chronić wygląd McBooka ale częściej wzory przemysłowe więcej wspólnego niż z technologią mają z czystym designem.
 
Daleko nie szukając, oryginalny kształt kubka:

Przykłady wzorów przemysłowych

Jako wzory przemysłowe można przykładowo chronić:

• różne drobne przedmioty jak świeczniki, dzbanki, zastawy stołowe

• cukierki, pierniczki 🙂 oraz wyroby z czekolady

• etykiety produktów bądź ich opakowania

• stojak na wino, armatura łazienkowa, meble

• lampy, obuwie, odzież ciążowa

• zabawki, klocki, gry planszowe

• części samochodów, samochody, łodzie

• zastrzec można nawet duże konstrukcje jak plac zabaw, budynek czy most!

• ciekawym przykładem wzorów są layouty aplikacji mobilnych oraz logotypy

To może być dla Ciebie zaskoczeniem bo powszechnie przyjęło się, że logo zabezpiecza się przez rejestrację znaku towarowego. Okazuje się jednak, że świetnym uzupełnieniem takiej ochrony może być zastrzeżenie logo w formie wzoru przemysłowego.

O plusach i minusach takiej strategii mówiłem w poniższym nagraniu.

Wzór przemysłowy – jak i gdzie go zarejestrować?

Generalna zasada jest taka, że prawo z rejestracji wzoru przemysłowego przyznawane jest na wniosek. Musisz więc złożyć podanie do krajowego lub zagranicznego Urzędu Patentowego. Podobnie jak przy znakach towarowych masz do dyspozycji trzy procedury:

• krajową;
• unijną;
• międzynarodową.

Pamiętaj przy tym, że za taką ochronę będziesz musiał uiścić opłaty urzędowe. Ich wysokość zależy z jednej strony od zasięgu terytorialnego żądanej ochrony, a z drugiej od ilości wzorów w jednym podaniu.

Wzór przemysłowy – jakie wymogi musi spełnić?

Zdecydowanie łatwiej zarejestrować wzór przemysłowy niż uzyskać patent na wynalazek. Wynika to z tego, że urząd sprawdzana jedynie podstawowe wymogi formalne.

W pierwszej kolejności ekspert oceni, czy to co chcesz chronić mieści się w definicji wzoru – patrz pkt. 1. Później przeanalizuje czy kompletna jest dokumentacja zgłoszeniowa oraz czy wpłaciłeś opłatę za zgłoszenie. Ekspert nie sprawdza za to wymogów z pkt. 2 i 3.

1. Wzór musi dotyczyć zewnętrznej postaci przedmiotu

Ustawa Prawo własności przemysłowej mówi:

Art. 102
1. Wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, fakturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację.

 
W definicji wzoru mieszczą się wytwory przemysłowe i rzemieślnicze. Co ciekawe są przypadki zastrzegania również aranżacji wnętrz, parków czy parków zabaw.

Płynie z tego taki wniosek, że zarejestrować da się pojedynczy przedmiot, zbiór przedmiotów (np. serwis stołowy) a także ich układ w określonej przestrzeni.

Ochronie podlegają te wszystkie cechy wzoru, które są widoczne w trakcie normalnego użytkowania przez użytkownika końcowego. W oparciu o ten argument unieważniono firmie Koral wzory przemysłowe przedstawiające przekrój lodów (Rp.07521).

Dr hab. Anna Tischner napisała¹:

Definicja przyjęta na potrzeby […] ochrony wzornictwa przemysłowego nie obejmuje koncepcji, pomysłów, idei lecz tylko ich bardzo konkretne ucieleśnienie w postaci (produktu), która dodatkowo musi zostać graficznie przedstawiona.

2. Wzór przemysłowy musi być nowy

Nowość wzoru ocenia się inaczej jak w przypadku wynalazków. Tam nowość niweczy każde ujawnienie rozwiązania przed zgłoszeniem. W przypadku wzorów przemysłowych występuje jednak „ulga w nowości„. Najprościej mówiąc możesz testować sprzedaż produktu, jednak przed upływem 12 miesięcy powinieneś zgłosić go do ochrony.

Po tym okresie  formalnie wzór zarejestrujesz, ale konkurencja może Ci go unieważnić.

Historia klienta:

Zgłosił się do nas kiedyś przedsiębiorca, któremu pewna kancelaria prawna zarzucała skopiowanie produktu, który był chroniony wzorem wspólnotowym. W ramach strategii obronnej zaproponowałem złożenie wniosku o jego unieważnienie. Z naszej analizy rynku wynikało, że konkurent od kilku lat sprzedawał już odświeżacze o takim kształcie. Finalnie po prawie rocznym sporze EUIPO unieważniło poniższy wzór.

3. Wzór przemysłowy musi mieć indywidualny charakter

Ja to zawsze tłumaczę tak, że zgłaszany do rejestracji wzór nie może wywoływać wrażenia déjà vu. Czyli musi się różnić od produktów konkurencji czymś więcej niż drobnymi detalami. To wszystko ocenia się przez pryzmat tzw. zorientowanego użytkownika. Jego poziom uwagi jest różny w zależności od rodzaju przedmiotu z którym ma styczność.
 
Przykład:

W oparciu o zarzut braku indywidualnego charakteru udało się unieważnić wzór wspólnotowy przedstawiający ludzika LEGO – policjanta.

Zastrzeżenie wzoru przemysłowego na Polskę

Jeżeli nie eksportujesz swoich towarów na zagranicę, to powinna Ci wystarczyć ochrona wzoru przemysłowego na Polskę. Takie zgłoszenie robi się do Urzędu Patentowego RP w Warszawie. We wniosku możesz wskazać do 10 odmian wzoru pod warunkiem, że będą one z jednej rodziny. Czyli mogą to być np. warianty kolorystyczne kanapy.

Na wydanie świadectwa rejestracji czeka się zazwyczaj 4-6 miesięcy.

Koszt rejestracji:

• Opłata za zgłoszenie wzoru przemysłowego – 300 PLN

• Za I okres ochronny ( 1 – 5 rok) – 150 PLN
• Za II okres ochronny (6 – 10 rok) – 250 PLN
• Za III okres ochronny (11 – 15 rok) – 500 PLN
• Za IV okres ochronny (16 – 20 rok) – 1000 PLN
• Za V okres ochronny (21 – 25 rok) – 2000 PLN
• Za publikację informacji o udzielonym prawie – 70 PLN

Zastrzeżenie wzoru przemysłowego na Unię Europejską

Moi klienci najczęściej decydują się na rejestrację wzorów wspólnotowych. Przekonują ich do tego dwie rzeczy:

• szybkość procedury – świadectwo rejestracji wydawane jest już po 10-14 dniach od zgłoszenia;
• zasięg terytorialny ochrony – jednym zgłoszeniem zabezpieczysz wszystkie 28 krajów UE (do końca 2020 r.). Wzory zgłoszone po tej dacie nie obejmą już terytorium Wielkiej Brytanii.

Koszt rejestracji:

• Opłata za rejestrację i publikację:
  • pierwszego wzoru – 350 EUR
  • każdego wzoru od 2-10 – 175 EUR
  • każdego wzoru pow. 11 – 80 EUR

• Opłata za przedłużenie ochrony:
  • za I okres przedłużenia ochronny (6 – 10 rok) – 90 EUR
  • za II okres przedłużenia ochronny (11 – 15 rok) – 120 EUR
  • za III okres przedłużenia ochronny (16 – 20 rok) – 150 EUR
  • za IV okres przedłużenia ochronny (21 – 25 rok) – 180 EUR.

Zastrzeżenie wzoru przemysłowego na wybrane kraje świata

Jeżeli potrzebujesz ochrony wzorów „na dalszą zagranicę” to możesz do tego wykorzystać procedurę międzynarodową. Zgłoszenia dokonuje się przez Światową Organizację Własności Intelektualnej w Genewie w Szwajcarii. Procedura różni się od tej dla znaków towarowych i nie musisz mieć rejestracji bazowej wzoru w Polsce lub UE.
 
Na dzień 15.01.2020 r. masz do dyspozycji 73 kraje i regiony świata:

Afrykańska Organizacja Własności Intelektualnej (OAPI), Albania, Armenia, Azerbejdżan, Belgia, Belize, Benin, Bośnia i Hercegowina, Botswana, Brunei Darussalam, Bułgaria, Kambodża, Kanada, Wybrzeże Kości Słoniowej, Chorwacja, Korea Północna, Korea Południowa, Dania, Unia Europejska, Estonia, Egipt, Finlandia, Francja, Gabon, Gruzja, Niemcy, Ghana, Grecja, Węgry, Islandia, Izrael, Włochy, Japonia, Kirgistan, Litwa, Liechtenstein, Luksemburg, Łotwa, Mali, Monako, Mongolia, Czarnogóra, Maroko, Naimbia, Holandia, Niger, Macedonia Północna, Norwegia, Oman, Polska, Mołdawia, Rumunia, Rosja, Rwanda, Samoa, San Marino, Wyspy Świętego Tomasza i Księżyca, Senegal, Wielka Brytania, Serbia, Singapur, Słowenia, Hiszpania, Surinam, Szwajcaria, Syria, Tadżykistan, Tunezja, Turcja, Turkmenistan, Ukraina,  Stany Zjednoczone Ameryki, Wietnam

 
Oczywiście możesz z tej listy wybrać tylko te, które Cię interesują. To ograniczy koszty. Cała procedura w zależności od kraju potrwa od 2 do 6 miesięcy. W jednym zgłoszeniu możesz zawrzeć maksymalnie 100 wzorów przemysłowych.

Koszt rejestracji:

• Opłata urzędowa za zastrzeżenie pierwszego wzoru: 397 CHF;
• Opłata urzędowa za zastrzeżenie następnego wzoru: 19 CHF;
• Opłata urzędowa za załączenie 7 rysunków: 119 CHF;
• Opłata urzędowa za wyznaczenie pojedynczego kraju 42 CHF*

*wskazana opłata urzędowa może się różnić w zależności od kraju i choć zazwyczaj wynosi 42 CHF to są państwa pobierające nawet 733 CHF

Wzór przemysłowy – świadectwo rejestracji

Patrząc na to, co udało się zarejestrować można powiedzieć, że wzory przemysłowe to po prostu zewnętrzna postać przedmiotu. Definicja wzoru przemysłowego jest w sumie tak szeroka, że pojawia się pytanie co właściwie tym wzorem nie jest. Niemniej jeżeli z sukcesem przejdziesz całą procedurę, Urząd wyda Ci świadectwo rejestracji.

To o tyle ważny dokument, że stanowi potwierdzenie przysługujących Ci praw.

Ile trwa ochrona wzoru przemysłowego?

Ochrona wzoru przemysłowego może trwać do 25 lat. Wszystko jest podzielone na 5-cio letnie okresy ochronne. Oznacza to, że  przed upływem każdego okresu musisz formalnie wzór przemysłowy przedłużyć. Jeżeli tego nie zrobisz prawo z rejestracji wygaśnie.

Taki okres ochrony jest kompromisem pomiędzy tym co mamy w zakresie patentów (przedłużenie konieczne co roku) oraz znaków towarowych (przedłużenie co 10 lat). Patrząc na wzory przemysłowe moich klientów widzę, że na przedłużenie decydują się tylko Ci, którzy nadal na nich zarabiają.

Co daje rejestracja wzoru przemysłowego?

Nie ma obowiązku zastrzegania wyglądu swoich produktów. Warto abyś to jednak rozważył, bo zyskasz dzięki temu silniejszą ochronę prawną.

Zresztą wystarczy spojrzeć na gigantów takich jak Apple, który tylko samych wzorów wspólnotowych ma zarejestrowanych niemal 5 tys. Duże firmy nie chcą polegać jedynie na ochronie wynikającej z przepisów darmowych. Tak jak pisałem, nie dają one takiej pewności prawnej jak formalna rejestracja.

Stajesz się autentycznym właścicielem swojego produktu

W świadectwie rejestracji wzoru przemysłowego znajdą się informacje o tym:

• że Tobie przysługują do niego prawa;
• od kiedy obowiązuje ochrona;
• jak wygląda zarejestrowany wzór;
• jaki jest zasięg terytorialny Twojego monopolu.

Innymi słowy aby wykazać, że jesteś właścicielem danego wzoru wystarczy, że rzucisz na stół swoje świadectwo. Alternatywnie opierając się na przepisach bez rejestracji musiałbyś to wykazywać dziesiątkami dowodów. Poza tym to czy te prawa Ci faktycznie przysługują będzie oceniał sędzia. To sprawia, że nie możesz być pewien wyniku sporu.

Zablokujesz oferty konkurencji bez udziału sądu

Każdy z serwisów sprzedażowych jak Allegro, Olx, Amazon, eBay czy Aliexpress ma procedury usuwania podróbek. Wystarczy zgłosić skargę i wskazać numer oferty.

Tylko aby takie zgłoszenie zostało rozpatrzone pozytywnie, musisz udowodnić, że prawa, które ponoć naruszyła konkurencja, należą do Ciebie.

To proste jeżeli dysponujesz świadectwem rejestracji wzoru przemysłowego. W takim przypadku usunięcie aukcji konkurenta to czysta formalność. Wysyłasz skan świadectwa i czekasz. Najczęściej już po kilku godzinach oferta jest usunięta.
 
Zauważ, że to samo mógłbyś osiągnąć pozywając konkurenta. Na prawomocny wyrok czekałbyś jednak latami. Mając zarejestrowany wzór ten sam efekt osiągasz w kilka godzin.

Spacyfikujesz sam pomysł na kopiowanie swojego produkt

Często powtarzam moim klientom, że ich celem nie powinna być wygrana w sądzie. Prawdziwe zwycięstwo jest wtedy kiedy osiągną zamierzony cel bez jednego pisma ostrzegawczego. Czyli nie dopuszczą aby kopia ich produktu trafiła na rynek.

Da się to łatwo zrobić o ile swój wzór zastrzegli. Wystarczy, że na stronie ofertowej lub na samym produkcie napiszą, że ich ten został zarejestrowany jako wzór przemysłowy.

Znalazłem ostatnio świetny przykład takiej praktyki. Przedsiębiorstwo Vitberg zgłosiło do ochrony swoje nowatorskie maseczki jako wzory wspólnotowe i wzory użytkowe. Kopię dokumentów urzędowych oraz numery praw przedstawili tak jak poniżej.

Dzięki temu konkurenci boją się wejść na rynek z podobnymi produktami! Większość z nich zmieni obiekt zainteresowań, aby uniknąć ryzyka sprawy sądowej. I o taki efekt właśnie chodziło! Nie dało by się tego osiągnąć bez formalnej rejestracji.

W sporze ciężar dowodowy przerzucasz na przeciwnika

Prowadzenie sporów w oparciu o zarejestrowane wzory przemysłowe jest łatwiejsze. Pozywając konkurenta wskazujesz prawa, które Ci przysługują i dowody na winę konkurenta. Ten w ramach obrony będzie zmuszony podjąć próbę unieważnienia twojego wzoru. Nie uda mu się to, jeżeli nie zdobędzie przekonujących dowodów.

Chcę Ci przez to pokazać, że rejestracja wzoru jest stosunkowo prosta. Później w sporze to nieuczciwy konkurent będzie musiał wykazywać swoją niewinność. A pamiętaj, że bardzo często będzie się to odbywało w warunkach zablokowanej sprzedaży. Uderzasz więc w niego od strony ekonomicznej i działasz z pozycji siły.

Uniemożliwiasz kradzież praw do swojego produktu

Jak już mówiłem w procesie rejestracji ekspert nie sprawdza czy zgłoszony wzór jest nowy i posiada indywidualny charakter. Oznacza to, że nie ma żadnych przeszkód formalnych, aby ktoś zastrzegł na siebie Twój wiodący produkt.

I do takich historii faktycznie dochodzi.

Ten proceder szczególnie często dotyczy importu produktów z Chin. Przedsiębiorca, który chce zmonopolizować sprzedaż np. odkurzaczy, rejestruje je na siebie w formie wzorów przemysłowych. Robi to często wtedy, kiedy takim asortymentem od kilku lat handluje kilka firm. Później ze świadectwem w ręku usuwa oferty konkurentów z Allegro.

To samo może spotkać Ciebie.

Łatwo się przed tym wybronisz zastrzegając jako pierwszy swój wzór produktu. Pracownik Allegro przyzna rację tej osobie, która wylegitymuje się świadectwem z wcześniejszą datą rejestracji. W takim przypadku unieważnienie wzoru konkurenta będzie już formalnością.

1. A. Tischner „Kumulatywna ochrona wzornictwa przemysłowego w prawie własności intelektualnej”, s. 87, Warszawa 2015.

Zobacz również:

• Licencja na wykorzystanie postaci z bajek. Gdzie szukać kontaktu?
• Jak dostosować znak towarowy do rejestracji?
• Jakie są rodzaje znaków towarowych?
• Jak chronić nazwę firmy? 5 mitów, które mogą zniszczyć Twoją firmę!
• Co oznacza R w kółku przy logo?
• Jak się bronić przed trollami od znaków towarowych?
• Strefa Marek Allegro. Wszystko co musisz o niej wiedzieć.
• Pomysł na biznes. 9 skutecznych sposobów na jego ochronę prawną