Licencja na komercyjne wykorzystanie postaci z bajek. Gdzie szukać kontaktu do licencjodawców?

• Sprawdź ceny minimalne za usługi rzecznika patentowego

Czy mogę wykorzystać wizerunek postaci z bajek i zarabiać na tym?

To zależy. Zakładam, że trafiłeś tutaj, ponieważ chcesz zarabiać na takich bajkowych postaciach. Problem w tym, że na ich komercyjne wykorzystywanie trzeba mieć zgodę. W przeciwnym wypadku złamiesz prawo. Niewątpliwie szampon z Batmanem lepiej przyciąga wzrok 10-latka niż wizerunek listka mięty. 🙂 Rozpoznawalny superbohater jest magnesem na klientów, przez co staje się pożądanym narzędziem marketingowym.

Zacznę od tego, że do bajek komuś na pewno przysługują prawa autorskie. Co do zasady twórcy, ale częściej w wyniku podpisanych umów, będą to wytwórnie filmowe. Takie firmy mogą i reagują na przypadki nielegalnego korzystania z przysługujących im praw. Pamiętaj, co mówią przepisy ustawy o prawie autorskim:

Art. 17

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Zasada jest więc prosta. Aby zarabiać na cudzym utworze (postaciach bajkowych), musisz mieć na to zgodę. Standardowo udziela się ją w formie umowy licencyjnej.

Istnieje powiedzenie: Disney nigdy nie przegrywa

Koncern Walta Disneya znany jest z bardzo agresywnej polityki ochrony swoich praw. Porównać to można tylko do tego, co robi obecnie Apple. Co ciekawe przyczyny takich działań dopatrywać się można w historii sprzed prawie 100 lat¹.

Walt Disney już na początku postanowił oprzeć swój biznes na własnych postaciach bajkowych. Pierwszą był Królik Oswald. W 1927 r. wypuszczono 26 takich bajek.

Kiedy jednak przymierzano się do rozpoczęcia prac nad kolejną serią, okazało się, że prawa autorskie do królika Oswalda potajemnie nabył dystrybutor. Walt Disney zrozumiał swój błąd, czytając zapisy podpisanej umowy z rysownikami. Ta historia wiele go jednak nauczyła.

Od tej chwili wytwórnia promuje jedynie te bajki, do których posiadała pełne prawa. Aktywnie pozywa również osoby, które korzystają z jej własności. Po latach utarło się przez to powiedzenie Disney nigdy nie przegrywa.

Czy korzystanie z bajek w celach niekomercyjnych jest legalne?

1) Dozwolony użytek osobisty

Prawo autorskie przewiduje wiele wyjątków od zasady, że tylko właściciel praw może korzystać z utworu. Jednym z nich jest dozwolony użytek osobisty. Dotyczy to naturalnie tylko osób fizycznych, które na postaciach bajkowych nie będą zarabiać.

Jeżeli więc zastanawiasz się, czy możesz namalować w pokoju syna misia Yogi albo postać Kaczora Donalda, to odpowiadam, że tak. Na tej samej zasadzie na urodziny córki wolno Ci zamówić tort z wizerunkiem Elsy z Krainy Lodu.

2) Wykorzystanie postaci bajkowej do parodii

Innym ciekawym przykładem dozwolonego użytku jest parodia. Czyli wszystkie zabawne przeróbki bajek w memach są zgodne z prawem. Problemy mogą się jednak pojawić, jeżeli na takich parodiach planujesz zarabiać. Jeżeli dane oznaczenie np. Puma jest renomowanym znakiem towarowym, to złamiesz prawo.

Szczegółowo opisałem to zagadnienie w artykule: Parodia a znak towarowy.

Postacie z bajek chronione są znakami towarowymi

Wiele wytwórni chroni swoje kultowe postacie bajkowe, rejestrując je jako znaki towarowe. Ma to szereg zalet. Po pierwsze ochrona znaków może trwać wiecznie. Wystarczy pamiętać o tym, aby znak co 10 lat przedłużać.

Tymczasem prawa autorskie majątkowe wygasają po 70 latach od śmierci twórcy. Czyli lada chwila ten los czeka Myszkę Miki.

Po drugie prowadzenie sporów w oparciu o taką rejestrację jest dużo łatwiejsze. Po przedstawieniu świadectwa ochronnego każdy serwis typu Amazon, Allegro czy eBay automatycznie usunie sporną zabawkę, odzież czy plakat. Nie ma potrzeby mozolnego udowadniania komu teraz przysługują prawa autorskie (których nigdzie się nie rejestruje).

Poniżej przykłady postaci z bajek, które zarejestrowano jako znaki towarowe.

Czy lekka modyfikacja rysunku pozwala obejść prawo?

Z tego co już napisałem wnioski płyną dla Ciebie dwa:

• na komercyjne wykorzystanie postaci bajkowych musisz mieć zgodę;
• niekomercyjne używanie bajek jest legalne.

Tylko że często dostaję pytanie o to, czy lekka modyfikacja rysunku pozwala obejść prawo. Być może słyszałeś, że wystarczy wprowadzić 30% zmian albo poprawić 6 elementów rysunku, aby uniknąć naruszenia prawa. Z tymi mitami rozprawiłem się w artykule pt.: Ile różnic wystarczy, aby obejść plagiat?

Od razu Ci jednak powiem, że to się prawie nigdy nie udaje. Nie ma co ryzykować. Lepiej skontaktuj się z firmą zarządzającą prawami do konkretnej bajki. Zadanie pytania o warunki takiej licencji nic nie kosztuje, a będziesz wiedział na czym stoisz.

Zmieniłem lekko logo, więc nie naruszam prawa autorskiego

Tak na marginesie, jeżeli myślisz o modyfikacji postaci bajkowej do swoich celów, to obejrzyj poniższy film. To świetny case study znanej polskiej influencerki WERSOW. Przez kilka lat korzystała z cudzego rysunku sowy ściągniętego z internetu. Kiedy się zorientowała, zleciła swojemu grafikowi stworzenie czegoś nowego, ale w podobnym stylu. Tylko czy efekt jego prac nadal nie narusza praw autorskich pierwotnego twórcy sowy?

Licencja na wykorzystanie postaci z bajek. Do kogo się zwrócić?

Tak jak obiecałem za darmo udostępniam efekty moich poszukiwań. Udało mi się zebrać w jednym dokumencie informacje kto i na jakie bajki udziela licencji. Naturalnie zamieściłem tam dane kontaktowe. Na liście są głównie duże wytwórnie filmowe jak:

• The Walt Disney Company,
• Warner Bros,
• 20th Century FOX oraz
• Dream Works.

Aby pobrać ten dokument, zapisz się na mój newsletter*.

*Formularz zapisu chwilowo nie działa. Aby otrzymać PDF-a napisz do mnie wiadomość mailową:

mikolaj@kancelarialech.pl

^{Dalsza część artykułu pod formularzem.}

Na jakie bajki udzielane są licencje?

Używanie postaci bajkowych w przemyśle i reklamie nie jest zjawiskiem nowym. Co więcej, to najbardziej dochodowy sposób na wykorzystywanie własności intelektualnej, który ma nawet swoją nazwę – merchandising.

Firmy z mojej listy udzielają licencji m.in. do następujących bajek:

Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków, Pinokio, Dumbo, Bambi , Kopciuszek, Alicja w Krainie Czarów, Piotruś Pan, Zakochany kundel, Śpiąca królewna, 101 dalmatyńczyków, Księga dżungli, Robin Hood, Kto wrobił królika Rogera?, Mała Syrenka, Piękna i Bestia, Aladyn, Król Lew, Pocahontas , Dzwonnik z Notre Dame, Piękna i Bestia. Zaczarowane Święta, Herkules, Król Lew II: Czas Simby, Tarzan,

Piotruś Pan: Wielki powrót, Księga dżungli 2, Mój brat niedźwiedź, Król Lew III: Hakuna matata, Pupilek, Opowieść wigilijna, Kraina lodu, Przygody Kubusia Puchatka, Tygrys i przyjaciele, Puchatkowego Nowego Roku, Prosiaczek i przyjaciele, Maleństwo i przyjaciele, Kubuś i Hefalumpy, Kubuś i przyjaciele, Filmy o Myszce Miki, Donaldzie i Goofym, Toy Story, Dawno temu w trawie, Gdzie jest Nemo?, Auta, Gdzie jest Dory?,

Tom i Jerry, Looney Tunes, Scooby Doo, Superman, Batman, Harry Potter, The Flintstones, Jetsonowie, Catwoman, Zielona Latarnia (Green Lantern), King Kong, Epoka lodowcowa, Rio, Family Guy, Simpsonowie, Alvin i wiewiórki, Futurama, Tajemnica Zielonego Królewstwa, Angry Birds, Hotel Transylvania, Bing, Winx Club, Filly, Supa Strikas, Jeźdźcy smoków, Jak wytresować smoka?

Bolek i Lolek, Reksio,

Muminki, Denis rozrabiaka, Mrówka Z, Książę Egiptu, Droga do El Dorado, Uciekające kurczaki, Shrek, Mustang z Dzikiej Doliny, Sindbad: Legenda siedmiu mórz, Shrek 2, Rybki z ferajny, Madagaskar, Wallace i Gromit: Klątwa królika, Skok przez płot, Wpuszczony w kanał, Shrek 3, Film o pszczołach, Kung Fu Panda, Madagaskar 2, Potwory kontra Obcy, Jak wytresować smoka, Shrek Forever, Megamocny, Kung Fu Panda 2, Kot w butach, Madagaskar 3, Strażnicy Marzeń, Krudowie, Turbo, Pan Peabody i Sherman, Jak wytresować smoka 2, Pingwiny z Madagaskaru, Dom, Kung Fu Panda 3, Trolle, Dzieciak rządzi, Kapitan Majtas: Pierwszy wielki film.

Ile kosztuje licencja na postacie z bajek?

Takie informacje są rzadko publikowane. Co więcej, już na etapie negocjowania warunków, część licencjodawców wymaga podpisania umowy o zachowaniu poufności. Z tego powodu choćbym chciał, nie mogę podawać konkretnych liczb. 🙂
 
Generalnie właściciele praw autorskich stosują dwa modele rozliczeń:

1) Płatność z góry

Niektórzy licencjodawcy oczekują opłat już w momencie podpisania umowy. Często są to kwoty rzędu kilkudziesięciu tys. zł. Dodatkowym warunkiem jest wtedy sprzedaż wskazanego minimum towarów. To de facto wyklucza z gry małe podmioty.

2) Procentowy udział w zyskach

To rozwiązanie korzystne dla mniejszych przedsiębiorców, bo generuje koszty tylko, jeżeli inwestycja na siebie zarabia. Warunki takich umów w obu przypadkach zależą od czasu, na jaki są zawierane i poziomu oczekiwanego zysku. Mimo wszystko w przypadku wiodących bajek zakup licencji wiąże się z dużymi opłatami dlatego osobom, które działają na małą skalę, może to się zwyczajnie nie opłacać.

Jak wygląda w praktyce współpraca z licencjodawcami?

Duże wytwórnie nie zgadzają się na to, by licencjobiorcy sami rysowali sobie postacie bajkowe. Udostępniają w zamian potężną bazę, w której znajdują się postacie w najróżniejszych pozach i stylizacjach. Często również są one już przystosowane pod określone okazje, jak Halloween czy Boże Narodzenie.

Finalna wersja grafiki na produkcie zawsze musi uzyskać ich akceptację.

1. K. Grzybczyk, Ikony popkultury a prawo własności intelektualnej. Jak znani i sławni chronią swoje prawa, 2018, s. 79.

Zobacz również:

• Jak zgłosić naruszenie prawa na Allegro?
• Czy każdy znak można zastrzec w Amazon Brand Registry?
• Czym są wzory przemysłowe? Jak je chronić od strony prawnej?
• Co to jest klasyfikacja nicejska?
• Jak zgłosić konto na Facebooku, które narusza prawo do marki?
• Jak chronić nazwę firmy? 5 mitów, które mogą zniszczyć Twoją firmę!
• Pomysł na biznes. 9 skutecznych sposobów na jego ochronę prawną
• Zastrzeżenie firmowego logo jako wzoru przemysłowego