fbpx

Jeżeli chcesz chronić swoje rozwiązanie w Urzędzie Patentowym, to masz do dyspozycji kilka narzędzi prawnych. Pierwszym jest patent na wynalazek. Tylko czy to, co stworzyłeś jest, cytując pewien sąd, „błyskiem twórczego geniuszu”? Dużo łatwiej zastrzec wzór przemysłowy. Problem w tym, że tak zabezpieczysz jedynie wygląd swojego produktu. Kompromis zapewnia dopiero wzór użytkowy, który jest czymś pomiędzy tymi dwoma formami ochrony.

Co to jest wzór użytkowy?

Bez wątpienia to patenty zapewniają najsilniejszą ochronę prawną. Opatentować można wynalazek, czyli techniczne rozwiązanie jakiegoś problemu. W ten sposób zastrzec da się zaskakująco proste konstrukcje, o ile tylko nie wynikają wprost ze stanu techniki. Przykładem niech będzie plastikowy trójnóg na środku pizzy czy igła do szycia.

W artykule o patentowaniu wynalazków pisałem, że wymogi są tam dość wyśrubowane. Może się więc okazać, że Twoje urządzenie, choć nowe i użyteczne, nie kwalifikuje się do tego typu ochrony. Jeżeli jednak taki wytwór intelektualny ma trwałą postać, tj. stanowi trójwymiarowy przedmiot, to możesz go zastrzec jako wzór użytkowy.

Ustawa Prawo własności przemysłowej (dalej pwp) wskazuje definicję wzoru użytkowego:

Art. 94

1. Wzorem użytkowym jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci.

Przykład:

Załóżmy hipotetycznie, że ludzie na świecie używają do picia tylko szklanek. Jaki to generuje problem? Po nalaniu gorącej herbaty łatwo możesz się oparzyć o ściankę.

Ktoś wpada więc na pomysł dodania jednego ucha. Tak powstaje znany nam obecnie kubek. Jeżeli nasz wynalazca go nie opatentuje, to ta innowacja wchodzi w stan techniki.

Jak w tym kontekście ocenić kubek z dwoma uchami?

Skoro istnieje już kubek z jednym uchem, to ten pomysł jest oczywisty. Brakuje mu więc poziomu wynalazczego. Przy założeniu jednak, że identycznego kubka wcześniej nie było, może on być chroniony jako wzór użytkowy.

Wzór użytkowy nazywany jest „małym wynalazkiem”

Przykład z kubkiem bardzo mi się podoba, bo pokazuje, że wzorom użytkowym bliżej do wynalazków niż wzorów przemysłowych. Z tego powodu mówi się o nich „małe wynalazki” a przyznawane na nie prawo ochronne określa się mianem „małych patentów”.

Zauważ również, że gdyby nie kubek z jednym uchem, to ta innowacja miałaby zdolność patentową. Co więcej, często rozwiązanie, które jest chronione patentem, może być również zastrzeżone jako wzór użytkowy.
 
Niemniej przyjmuje się, że:

  • Istotą wynalazku jest czysta konstrukcja myślowa, a nie jego konkretna wizualna postać. Zakres patentu określony jest w zastrzeżeniach patentowych. Rysunki to jedynie przykład wykonania.
  • Istotą wzoru użytkowego jest za to konkretne ukształtowanie przedmiotu, a nie jego funkcja. Można więc powiedzieć, że wzory użytkowe stanowią zmaterializowaną w danej postaci przedmiotu ideę techniczną1.

Przykład:

Ktoś opatentował konstrukcję zawiasu do drzwi. W zastrzeżeniach patentowych wskazał innowacyjne elementy A, B i C. Finalnie zawias da się wykonać w 10 różnych odmianach. Jako że wynalazek stanowi konstrukcję czysto myślową, to każda z tych odmian będzie chroniona tym patentem.

Inaczej sytuacja wygląda przy wzorze użytkowym. W tej formie moglibyśmy zastrzec tylko jedną z tych 10 odmian. To pokazuje, że patenty na większą skalę chronią rozwiązania techniczne niż „małe wynalazki”.

Ciekawostka:

Jeżeli ekspert odmówił Ci przyznania patentu, to w ciągu 2 miesięcy możesz dokonać konwersji, czyli zmiany zgłoszenia na wzór użytkowy. Dzięki temu zachowujesz datę pierwszeństwa zgłoszenia. Czasami więc warto powalczyć o patent, ponieważ w najgorszym razie zastrzeżesz wzór użytkowy.

Wzór użytkowy – jakie wymogi musi spełniać?

Wzór użytkowy ma szansę na ochronę, tylko jeżeli jest rozwiązaniem:

  1. nowym;
  2. użytecznym;
  3. o charakterze technicznym;
  4. dotyczącym kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu;
  5. obejmującym przedmiot o trwałej postaci.

– 1 –
Co to znaczy, że wzór użytkowy musi być nowy?

Wzór uważa się za nowy, jeśli nie jest on częścią stanu techniki. Innymi słowy, jeżeli ujawnisz swoje rozwiązanie światu, to automatycznie blokujesz sobie możliwość zastrzeżenia wzoru użytkowego. Przy czym ta nowość musi mieć zasięg światowy.

To o tyle ważne, że często dostaję pytania od klientów czy pomogę im zastrzec rozwiązanie, które widzieli np. w Stanach Zjednoczonych czy Japonii. Już wiesz, że tak się nie da.


Wzór użytkowy można ujawnić na wiele sposobów:

  • chwaląc się jego zdjęciami na stronie firmowej czy Facebooku;
  • opisując jego konstrukcję w czasopiśmie branżowym;
  • prezentując go na targach;
  • prowadząc jego sprzedaż.

 
Co ciekawe, nowości nie niweczy ujawnienie wzoru osobie, która oficjalnie (umowa NDA) lub w sposób dorozumiany, zobowiązana była do zachowania poufności. Przykładem będzie pokazanie Twojego przedmiotu potencjalnemu kupcowi bądź inwestorowi.

– 2 –
Co to znaczy, że wzór musi być użyteczny?

Użyteczność wzoru należy interpretować w ten sposób, że produkt musi realizować jakikolwiek cel praktyczny. Nie musi to być nawet rozwiązanie o lepszej funkcjonalności od tego, co jest już znane na rynku. To może być nawet gorsza alternatywa, choć z biznesowego punktu widzenia takie zgłoszenie traci wtedy sens.

Sąd Najwyższy w jednym z wyroków2 wskazał również, że:

miarą użyteczności przedmiotu zgłoszonego jako wzór użytkowy są nie tylko ułatwienia ujawniające się w toku korzystania z niego zgodnie z jego podstawowym, gospodarczym i praktycznym przeznaczeniem, lecz także i te, które powstają w procesie jego wytwarzania czy produkcji, zwłaszcza jeżeli przyczyniają się do jego potanienia

Za użyteczne Urząd Patentowy uznał:

  • dla zawiasu meblowego: ukształtowanie ramienia zawiasu w postaci ceownika, które umożliwia sytuowanie zawiasu w dowolnym miejscu obrzeża płyty;
  • dla elementu narożnikowego z tworzywa sztucznego: funkcję dociskową ścianek zaokrąglonego narożnika, wpływającą na walory trwałości przylegania elementu do ściany3.

Za pozbawione użyteczności uznano:

  • dla opakowania pudełkowego: otwory w kształcie okręgu, umożliwiające cyrkulację powietrza. Przyjęto, że otwory kwadratowe spełniałyby dokładnie tę samą rolę.

Dalsza część artykułu pod formularzem.

– 3 –
Jak należy rozumieć techniczny charakter wzoru użytkowego?

Najprościej mówiąc, taki przedmiot musi oddziaływać na materię.

Rozwiązanie ma charakter techniczny, jeżeli dotyczy jakiejś dziedziny techniki. To może być np. elektronika, fizyka czy inżynieria materiałowa. Poza obszarem techniki jest matematyka, lingwistyka i programowanie, ponieważ wymagają one wyłącznie weryfikacji logicznej4. Z tego powodu samego programu komputerowego nie da się opatentować.

– 4 –
Wzór użytkowy jako kształt, budowa i zestawienie przedmiotu

Wzory użytkowe mogą dotyczyć trzech typów rozwiązań.

Do pierwszej grupy należy zewnętrzne ukształtowanie przedmiotu o ile pełni ono funkcję użytkową (patrz pkt 2). Kształt, który ma wyłącznie „cieszyć oko kupującego” nie podlega ochronie w tej formie. Co do zasady design przedmiotu możesz zabezpieczyć poprzez rejestrację wzoru przemysłowego.

Przykład:

Urządzenie do automatycznego gaszenia wieżowców.
RWU.070503

Do drugiej grupy należą wzory użytkowe, które obejmują części składowe znajdujące się wewnątrz urządzenia. W takim przypadku w zgłoszeniu należy ujawnić całą konstrukcję i wzajemne powiązanie tych elementów.

Przykład:

Silnik spalinowy, zwłaszcza do samolotów ultralekkich
RWU.070713

Trzecim rodzajem wzorów użytkowych jest zestawienie dwóch lub więcej rozwiązań technicznych, które są ze sobą połączone funkcjonalnie.

Przykład:

Zestaw symulatora strzelania
RWU.070781

– 5 –
Wzór użytkowy musi mieć trwałą postać

Definicja wzoru użytkowego wskazuje, że musi to być przedmiot o trwałej postaci, czyli coś, co będzie wyodrębnione z otoczenia. W tej formie nie da się chronić takich rozwiązań jak np. kanał wodny, tunel, szyb bądź chodnik górniczy. Wynika to z tego, że nie stanowią one postaci wytworu a są wynikiem przekształcenia skorupy ziemskiej5

Wyrok WSA w Warszawie
z dnia 9 listopada 2006 r.
(sygn. akt VI SA/Wa 1613/06)

[…] należy zauważyć, iż ochronie nie podlegają rozwiązania niezdeterminowane, co do ukształtowania przestrzennego, w szczególności, takie jak:

– sposoby (charakteryzowane przez postępowanie czynnościowe),

– układy elektryczne, hydrauliczne, pneumatyczne bądź algorytmy (charakteryzowane przez strukturę połączeń elementów lub bloków funkcjonalnych),

– wytwory bezpostaciowe, jak np. roztwór, maść, środek spożywczy, lek, itp.

Ciekawostka:

Ochronę wzorów użytkowych jako pierwsze w 1891 r. wprowadziły Niemcy. Przez prawie 100 lat niekwestionowaną zasadą było to, że takim wzorem może być tylko przedmiot trójwymiarowy. Wymóg formy przestrzennej zniesiono dopiero w 1990 roku. Do dziś wzory użytkowe zastrzega się tam w procedurze rejestrowej.

Czego nie da się chronić wzorem użytkowym?

Naturalnie na ochronę nie mają co liczyć rozwiązania, które nie spełniają powyższych pięciu wymogów. Dodatkowo do wzorów użytkowych zastosowanie mają przepisy dotyczące wynalazków wyłączonych z możliwości patentowania.

Chodzi m.in. o rozwiązania, które:

  • mają charakter jedynie estetyczny;
  • nie działają lub są tzw. perpetuum mobile;
  • są sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami.

Wszystko szczegółowo omówiłem w poniższym nagraniu.

 

Jak zastrzec wzór użytkowy?

Terminy:
  • 10 lat – tyle może trwać ochrona wzoru użytkowego (o ile jest przedłużana)
  • 2,5 roku – tyle średnio trwa rejestracja wzoru użytkowego w Polsce

Prawo ochronne na wzór użytkowy przyznawane jest na wniosek. Oznacza to, że powinieneś złożyć do Urzędu Patentowego RP podanie wraz z opisem wzoru oraz uiścić opłatę zgłoszeniową. Następnie ekspert rozpatrujący Twoje zgłoszenie sprawdzi, czy wzór spełnia wszystkie wymogi i przygotuje sprawozdanie o stanie techniki.

Co bardzo istotne, opis wzoru użytkowego wraz z rysunkami zostanie opublikowany przez urząd po około 18 miesiącach od zgłoszenia. Od tego momentu zainteresowane osoby mogą składać sprzeciwy.

W ostatnim etapie ekspert robi badanie merytoryczne. Kończy się ono wydaniem decyzji o udzieleniu prawa wyłącznego lub odmową. Przyznanie prawa ochronnego na wzór użytkowy stwierdza się przez wydanie świadectwa ochronnego, które wygląda tak:

Dlaczego warto chwalić się zgłoszeniem wzoru?

Słowo klucz – prewencja. Lepiej zapobiegać kopiowaniu niż walczyć z tym procederem. Po zgłoszeniu Urząd Patentowy wyśle Ci potwierdzenie przyjęcia wniosku i nada numer zgłoszeniowy. Jeżeli umieścisz taką informację na stronie ofertowej lub nawet na samym produkcie, to konkurent trzy razy się zastanowi zanim skopiuje Twój produkt.

I to faktycznie działa! Miałem wiele porad prawnych, gdzie klienci pytali mnie o to czy ich produkt nie narusza zastrzeżonego wzoru, których chwali się ich konkurencja.

Dobrym przykładem na który ostatnio trafiłem jest firma Vitberg. Po stworzeniu innowacyjnej maseczki zgłosiła ją do ochrony w formie wzoru użytkowego i wzoru wspólnotowego. Na dowód pokazała dokumenty urzędowe na swojej stronie.

Wzór użytkowy i wzór wspólnotowy. Dwie formy ochrony tego samego produktu.
źródło: https://www.vitberg.com/sklep/maseczki-ochronne/vitberg-mini-shield
 

Co powinna zawierać dokumentacja zgłoszeniowa wzoru użytkowego?

Dokumentacja zgłoszeniowa wzoru użytkowego powinna zawierać:

  1. podanie  zawierające m.in. oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia oraz wniosek o udzielenie prawa ochronnego;
  2. opis wzoru użytkowego ujawniający jego istotę;
  3. zastrzeżenie lub zastrzeżenia ochronne;
  4. skrót opisu;
  5. rysunek lub rysunki;
  6. pełnomocnictwo, jeżeli działasz przez rzecznika patentowego.

Na jakim terytorium jest chroniony wzór użytkowy?

1) Ochrona krajowa

Prawo ochronne na wzór użytkowy zawsze ograniczone jest do terytorium jednego bądź kilku państw. Tutaj wszystko zależy od Ciebie. Jeżeli wzór zgłosisz w urzędzie patentowym w Polsce, Niemczech lub Japonii to ten monopol prawny obejmie tylko te kraje. Podejmując decyzję o zasięgu żądanej ochrony, powinieneś się zastanowić gdzie chcesz działać.

Jeżeli nie eksportujesz swoich towarów, raczej wystarczy Ci ochrona na Polskę.

2) Ochrona unijna

Prawo wzorów użytkowych na tę chwile nie zostało ujednolicone w ramach UE, choć do 2002 r. intensywnie starano się to zrobić.

Nie można więc zrobić jednego zgłoszenia, które obejmie wszystkie 27 krajów Unii Europejskiej, choć takie rozwiązanie działa w zakresie wzorów wspólnotowych.

3) Ochrona międzynarodowa

W oparciu o układ o współpracy patentowej (PCT), możesz ubiegać się o ochronę wzorów użytkowych na wiązkę państw, które taką formę ochrony przewidziały.

Masz na to tylko i aż 12 miesięcy od dnia zgłoszeni wzoru w Polsce.

Zastrzegania wzorów użytkowych nie przewidują takie kraje jak chociażby Wielka Brytania, Szwecja, Luksemburg czy USA.

Wzory użytkowe – w jakich krajach obowiązują?

Według WIPO różne modele ochrony wzorów użytkowych przewiduje ok. 55 państw6:

Albania, Angola, Argentyna, Armenia, Aruba, Australia, Austria, Azerbejdżan, Białoruś, Belize, Brazylia, Botswana, Boliwia, Bułgaria, Chile, Chiny wraz z Hongkongiem i Makao, Kolumbia, Kostaryka, Czechy, Dominikana, Dania, Ekwador, Egipt, Estonia, Etiopia, Finlandia, Francja, Federacja Rosyjska, Filipiny, Gruzja, Grecja, Gwatemala, Hiszpania, Honduras, Niemcy, Węgry, Indonezja, Irlandia, Włochy, Japonia, Kenia, Kolumbia, Kazachstan, Kuwejt, Kirgistan, Laos, Malezja, Meksyk, Mongolia, Peru, Polska, Panama, Portugalia, Republika Korei, Republika Mołdowy, Słowacja, Tajwan, Tongo, Tadżykistan, Trynidad i Tobago, Turcja, Ukraina, Urugwaj, Uzbekistan, Uganda, Salwador, Wenezuela, Zjednoczone Emiraty Arabskie.

Kto może zastrzec wzór użytkowy?

1) Osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej

Nie musisz od razu prowadzić firmy, aby wystąpić z wnioskiem o ochronę. Jeżeli jesteś kreatywnym wynalazcą, to możesz wzór zgłosić na siebie, a później udzielić licencji na jego używanie jakiemuś przedsiębiorcy. Jeżeli zmieścisz się we wspomnianych 12 miesiącach, to taki partner biznesowy może Ci sfinansować ochronę międzynarodową.

2) Przedsiębiorca

Chodzi tutaj o osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, spółki cywilne, spółki handlowe (osobowe i kapitałowe), spółdzielnie oraz stowarzyszenia.

3) Skarb Państwa

To może być dla Ciebie zaskoczeniem, ale w rejestrach polskiego urzędu patentowego znalazłem 36 takich wzorów. Nasze państwo było właścicielem m.in.:

  • Palety do przewozu gęsi (RWU.059950);
  • Zlewozmywaka laboratoryjnego (RWU.058677) oraz
  • Fotela ginekologicznego (RWU.056062).

Zleć wszelkie formalności rzecznikowi patentowemu

Profesjonalnym pełnomocnikiem przed polskim urzędem patentowym w sprawie zgłoszenia wzoru użytkowego może być tylko rzecznik patentowy.

Co prawda nie ma obowiązku korzystania z naszych usług, ale wyraźnie zwiększysz tym szansę na uzyskanie ochrony.

Rzecznik patentowy przygotuje za Ciebie:

  • opis i zastrzeżenia wzoru użytkowego,
  • rysunki oraz
  • pozostałą dokumentację.

Później będzie korespondował z ekspertem i przypilnuje terminów na wniesienie stosownych opłat urzędowych.

Pamiętaj, że na co dzień pracuję w naszej rodzinnej Kancelarii Patentowej LECH. Działamy od 1990 roku więc mamy duże doświadczenie ze wzorami użytkowymi.

Jeżeli chcesz, zajmę się dla Ciebie wszelkimi formalnościami przed urzędem. Wystarczy, że do mnie napiszesz.

Poznaj pozostałe sposoby prawnej ochrony pomysłu

Wzór użytkowy to jeden z kilku sposobów ochrony szeroko pojętych pomysłów. O tym, na co jeszcze możesz się powołać, mówiłem w poniższym podcaście. Jeżeli nie wiesz, podcast to audycja dźwiękowa, którą za darmo możesz słuchać np. na swoim telefonie. Dzięki temu możesz konsumować wartościowe treści w trakcie codziennych prac.

>> Pobierz odcinek
>> Odsłuchaj na: Apple Podcast | Spotify | Google Podcast | YouTube

– Podsumowanie –

Co to jest wzór użytkowy?
  • W Polsce wzorem użytkowym może być tylko trójwymiarowy przedmiot o trwałej postaci, który jest nowy i użyteczny.
  • Od wynalazku wzór użytkowy różni się tym, że rozwiązanie takie może wynikać wprost ze stanu techniki. Konsekwencją tego jest to, że łatwiej zastrzec wzór użytkowy niż uzyskać patent na wynalazek.
  • Prawo ochronne na wzór użytkowy może dotyczyć elementów zewnętrznych i wewnętrznych przedmiotu.
  • Patent chroni pewną konstrukcję myślową, która może być urzeczywistniona na różne sposoby. Wzór użytkowy zabezpiecza jeden konkretnie ukształtowany przedmiot.
  • Prawo ochronne na wzór użytkowy trwa do 10 lat a patent do lat 20.

1 A. Tischner, Kumulatywna ochrona wzornictwa przemysłowego w prawie własności intelektualnej, Warszawa 2015, s. 233.
2. Wyrok SN z dnia 5.12.1991 r., sygn. akt I PRN 52/91.
3. D. Hasik, A. Pawłowski, Wzory użytkowe i prawa ochronne na wzory użytkowe, [w:] A. Michalak (red.), Prawo własności przemysłowej. Komentarz, Warszawa 2016, s. 293.
4. Wyrok WSA w Warszawie z dnia 20.04.2004 r., sygn. akt 6 II SA 3937/02.
5. R. Skubisz, Wzory użytkowe i ich ochrona [w:] System prawa prywatnego Tom 14A, 2017 r., s. 1028.
6. M. Balicki, Sto lat w cieniu patentu – ochrona wzorów użytkowych w Polsce, [w:] A. Adamczak (red.) 100 lat ochrony własności przemysłowej w Polsce. Księga jubileuszowa Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej, 2018 r., s. 25.

Zobacz również:

FAQ
Czy wzór przemysłowy może być lepszy od patentu na wynalazek?

Tak✅. Czasami ochrona wyglądu produktu, a nie jego technologii, bywa dla przedsiębiorców bardziej praktyczna. Wynika to z kilku rzeczy:

👉 Procedura rejestracji wzoru przemysłowego jest znacznie krótsza i tańsza niż w przypadku patentu. Urząd unijny zwykle potrzebuje jedynie 14 dni, aby dokonać rejestracji. Tymczasem na patent czeka się 3 lata.

👉 Patent chroni co prawda lepiej, ale trudniej go otrzymać. Konieczny jest do tego skomplikowany opis. W skali międzynarodowej taka ochrona jest również zdecydowanie droższa.

Ostatecznie, decyzja czy zarejestrować wzór przemysłowy czy patent, powinna być uzależniona od Twoich indywidualnych potrzeb. Co ciekawe możesz swoje rozwiązanie chronić zarówno patentem jak i wzorem przemysłowym ✅. Skonsultuj się w tej sprawie z rzecznikiem patentowym.

Jak chronić pomysł na biznes? 9 skutecznych narzędzi prawnych

Strategii prawnej ochrony Twojego pomysłu jest wiele. Niektóre są darmowe inne płatne. O wszystkich 9️⃣ narzędziach, opowiadam w tym artykule. Z tej listy warto rozważyć dwa:

🟢 Pierwszym są znaki towarowe ®️. Za ich pomocą przedsiębiorcy chronią nie tylko nazwę i logo, ale również elementy 3D. Przykładem może być znany cukierek Toffifee.

🟢 Drugim narzędziem są wzory przemysłowe 💎. W tej formie zabezpiecza się wygląd przedmiotów, a dokładniej ich design. Najczęściej rejestruje się w tej formie butelki, meble, odzież czy zabawki.

Strategię prawnej ochrony produktu warto skonsultować z rzecznikiem patentowym. Wynika to z tego, że nie wszystko da się opatentować. Czasami lepszą strategią będzie oparcie się na tajemnicy przedsiębiorstwa, jak zrobiła to Coca Cola.

Oceń ten artykuł
5/5 według czytelników bloga

Chcesz 1000 EUR dofinansowania na ochronę marki?

Skontaktuj się ze mną:

Jako rzecznik patentowy, specjalizuję się w rejestrowaniu znaków towarowych. Pomogę Ci uzyskać unijne dofinansowanie na ten cel.

zastrzezenie-nazwy-firmy-kancelaria-lech-q
ebook-o-ochronie-marki

Podobał Ci się ten artykuł?

Pobierz darmowy eBook o ochronie marki
  • zawiera kluczowe informacje o ochronie marki
  • otrzymał wyróżnienie od Urzędu Patentowego
  • napisany jest prostym i zrozumiałym językiem
  • opisuje najczęstsze błędy przedsiębiorców
  • zawiera proste rady jak chronić swoją markę
  • pobrało go już ponad 1800 osób!

Zobacz również

Włącz się do dyskusji

Napisz do mnie mikolaj@kancelarialech.pl Zadzwoń +48 575 999 410