Spis treści
- • Kiedy powstają prawa autorskie? Czym jest utwór w świetle prawa autorskiego?
- • Od kiedy obowiązują prawa autorskie?
- • Jak zastrzec pr. autorskie?
- • Czy zabezpieczenie praw autorskich jest niezbędna?
- • Dlaczego warto zastrzec pr. autorskie?
- • 1# – Zastrzeżenie pr. autorskich u notariusza
- • 2# – WIPO Proof – twój cyfrowy notariusz
- • 3# – Rejestracja praw autorskich w US Copyright Office
- • 4# – Zastrzeżenie logo i grafik w formie wzorów przemysłowych
- • Co daje zgłoszenie wzoru przemysłowego?
- • Kto jest właścicielem praw autorskich?
- • Kto może zastrzec pr. autorskie?
- • 5# – Umowa o przeniesienie majątkowych praw autorskich do logo
Czym jest utwór? Kiedy powstają prawa autorskie do utworu?
Utwór w rozumieniu prawa autorskiego to każde dzieło, które jest wytworem działalności twórczej o indywidualnym charakterze.
Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).
Ustawa o pr. aut. i pr. pokrewnych
Utwory, które są objęte przepisami prawa autorskiego, mogą obejmować wiele form, takich jak:
- literatura (wiersze, powieści, eseje),
- sztuka (obrazy, rzeźby, fotografie),
- muzyka (utwory muzyczne, teksty piosenek),
- film (filmy, seriale, reklamy).
Prawa autorskie powstają w momencie ustalenia utworu. Chodzi o to, aby z efektami Twojej twórczości mogła się zapoznać inna osoba.
Przykład:
Ustaleniem nie jest samo wymyślenie wiersza o ile jest on nadal w Twojej głowie. Stanie się tak dopiero, jeżeli przykładowo nagrasz go na dyktafon lub spiszesz. Takie uzewnętrznienie utworu nie oznacza, że ktoś bezwzględnie musi się z nim zapoznać. Chodzi jedynie o stworzenie takich teoretycznych możliwości.
Ochrona praw autorskich. Od kiedy obowiązują prawa autorskie?
Moment powstania opisałem powyżej. Problem jednak w tym, że nie każdy efekt Twojej pracy intelektualnej będzie chroniony z tytułu praw autorskich. Na taką ochronę zasługują jedynie utwory o indywidualnym charakterze. Czyli takie, w których odciśniesz swoje piętno twórcze.
W sytuacjach granicznych ten „odcisk palca” będzie ciężko dostrzegalny albo może go wcale nie być. No bo czy na ochronę prawnoautorską zasługuje zwykła kreska, dwa klaśnięcia czy trzyliterowa nazwa firmy?
Jeżeli mówimy o prostych formach, typu minimalistyczne logo, to sąd może uznać, że to w ogóle nie jest utwór. Taki wyrok zapadł w sporze o logo zespołu PIERSI. Podobnie sytuacja wygląda z prawnoautorską ochroną klasycznych mebli.
Ten problem zauważyły już sądy:
Nie da się generalnie oznaczyć minimum indywidualności, które stanowiłoby wartość progową dla uzyskania ochrony w prawie autorskim i pozwalałoby w sposób dostatecznie bezpieczny odróżnić utwory intelektualne zdatne i niezdatne do ochrony.
W każdym przypadku budzącym wątpliwości, tj. wtedy, gdy indywidualność badanego wytworu intelektualnego nie jest intuicyjnie oczywista, zachodzi konieczność odwołania się do ocen wartościujących.
Wyr. SA w Krakowie z 29.10.1997 r. (sygn. akt I ACa 477/97)
Rada:
- Im efekt Twojej twórczości mocniej wybija się na tle tego co jest na rynku, tym większa pewność, że stworzyłeś utwór chroniony prawem autorskim.
Jak zastrzec prawa autorskie do logo firmy? Czy robi się to przez Urząd Patentowy?
Nie da się. Praw autorskich się nie zastrzega. Przepisy mówią o tym wprost:
Art. 1 ust 4.
Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Upraszczając, jeżeli jesteś autorem grafiki, zdjęć czy muzyki, to prawo autorskie chroni taki utwór choćby był w niedokończonej formie. Przyznanie takiej ochrony jest automatyczne i nie wymaga od Ciebie spełnienia żadnych formalności.
Niestety często słyszę od klientów, że należy umieścić klauzulę o prawach autorskich typu „wszystkie prawa zastrzeżone”, czy znak copyright © (C w kółku).
To oczywiście mit.
Dobrą informacją dla Ciebie jest to, że taka ochrona jest darmowa i trwa do 70 lat od śmierci twórcy. Tym samym, jeżeli osiągniesz sukces, to na Twojej twórczości będą zarabiać jeszcze Twoje dzieci i wnuki. 🙂 Powinieneś jednak wiedzieć jak zabezpieczyć prawa autorskie przed potencjalnymi naruszycielami.
Wszystko w myśl zasady „lepiej zapobiegać niż leczyć”. To sprawi, że kara za naruszenie prawa będzie łatwiejsza do wyegzekwowania.
Czy rejestracja praw autorskich jest niezbędna?
W USA aż do II połowy XX w. uzależniano ochronę prawnoautorską od umieszczenia na utworze noty copyrightowej, a możliwość dochodzenia roszczeń cywilnoprawnych – od rejestracji utworu w Copyright Office.
Brak tzw. noty copyrightowej powodował, iż dzieło mogło trafić do domeny publicznej. Istnienie noty copyrightowej uzasadniano tym, że nota ta pozwalała na wprowadzenie do domeny publicznej utworów, w odniesieniu do których nikt nie ma interesu w utrzymywaniu ich ochrony, jak również informowała społeczeństwo o tym, że dane dzieło podlega ochronie oraz pozwalała na identyfikację właściciela praw i wskazywała datę publikacji.
Wymóg przyznawania ochrony prawom autorskim bez żadnej formalności stał się standardem międzynarodowym za sprawą rewizji konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych dokonanej w 1908 r., dlatego też w USA zniesiono wymóg umieszczania noty oraz rejestracji w Copyright Office jako warunku ochrony prawnoautorskiej.
Źródło: Interes publiczny i jego oddziaływanie na powstanie, treść i wykonywanie praw własności intelektualnej, A. Michalak, 2012 r.
Dlaczego warto zastrzec prawa autorskie np. do logo Twojej firmy?
Zaleta ochrony bez formalnej rejestracji to paradoksalnie też duża wada. Chodzi o to, że nigdzie nie jest odnotowywane komu i czy wogóle, te prawa przysługują.
Jeżeli dojdzie do sporu, przykładowo o firmowe logo, to jak udowodnisz, że jesteś jego twórcą? Samo oświadczenie to trochę za mało. Konkurent może się upierać, że to jednak on je opracował. Mamy wtedy słowo przeciwko słowu. Można oczywiście powołać świadków czy zaangażować informatyka śledczego, aby prześwietlił maile. Cała operacja robi się jednak wtedy skomplikowana, a jej wynik niepewny.
Możesz tego problem uniknąć zastrzegając prawa autorskie.
Jak już wiesz, nie kreuje to praw autorskich, a jedynie daje Ci dowód z datą pewną na to, że te prawa należą do Ciebie. Taki dowód to marzenie każdego prawnika przed wejściem w spór sądowy, 🙂 Poniżej opisuję pięć sposobów jak możesz go uzyskać.
1. Zastrzeżenie praw autorskich u notariusza
Sprawa jest banalnie prosta. Udajesz się do notariusza, a ten spisuje Twoje oświadczenie, że jesteś autorem takiego a takiego dzieła, np. znaku graficznego. Oczywiście kopia utworu powinna być w załączniku. Notariusz potwierdza, wszystko pieczątką z datą.
Teraz w sporze, jeżeli ktoś twierdzi, że to jemu przysługują prawa autorskie to powinien to wykazać wcześniejszymi dowodami.
Ile kosztuje to zastrzeżenie praw autorskich?
- od 100 PLN w górę (wszystko zależy od obszerności materiałów)
2. WIPO Proof – twój cyfrowy notariusz
UWAGA – program WIPO Proof został zamknięty w 2023 roku. Poniższe informacje są więc nieaktualne.
Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO) z siedzibą w Genewie, do niedawna znana była głównie z międzynarodowej ochrony znaków towarowych, wzorów przemysłowych czy wynalazków.
W 2020 roku wprowadzono jednak usługę WIPO Proof.
W skrócie działa to właśnie jak taki cyfrowy notariusz. Co ważne, procedura nie wymaga wgrania na dysk WIPO Twojego pliku. Na tym etapie generowany jest za to token zwany „digital fingerprint”. To indywidualny kod będący odpowiednikiem cyfrowego odcisku palca. Zawiera on potwierdzenie daty jego wygenerowania.
WIPO przechowuje te informacje przez 5 lat, ale można ten okres przedłużyć. Na wniosek otrzymasz specjalny certyfikat, który przydaje się do celów dowodowych w sądzie.
Ile kosztuje rejestracja praw autorskich?
- 20 CHF (franków szwajcarskich)
3. Rejestracja praw autorskich w US Copyright Office
W Stanach Zjednoczonych możesz uzyskać urzędowe potwierdzenie rejestracji praw autorskich. Zajmuje się tym US Copyright Office. Wszystkie formalności czytelnie przedstawiono tam w wideo poradnikach. W tym celu musisz:
- wypełnić formularz (w wersji papierowej albo on-line);
- uiścić opłatę;
- wysłać kopię utworu, który ma być zarejestrowany.
Ile kosztuje to zastrzeżenie praw autorskich?
- Od 45 USD za jeden utwór.
Gdzie można zastrzec prawa autorskie poza USA? Tego typu urzędy ds. praw autorskich znajdują również w innych krajach. Przykładem jest Kanada, Japonia oraz Indie. W Polsce takiej instytucji niestety nie ma.
Dalsza część artykułu pod formularzem.
4. Zastrzeżenie prawa do logo i grafik w formie wzorów wspólnotowych
Prawa własności intelektualnej często się przenikają.
Na łamach tego bloga wskazywałem, że ten sam przedmiot można chronić patentem oraz wzorem przemysłowym. Ewentualnie przestrzennym znakiem towarowym i wzorem wspólnotowym. Taki zbieg praw może zachodzić również w przypadku praw autorskich.
Co do zasady wzory przemysłowe chronią wygląd przedmiotu. W praktyce w tej formie najczęściej zastrzega się meble, krój odzieży, zabawki czy armaturę łazienkową. Okazuje się jednak, że nie ma przeszkód aby tym sposobem chronić również wytwory 2D jak:
- grafiki,
- rysunki,
- interfejs programu/ aplikacji;
- logo firmy.
Poświęciłem temu osobny artykuł oraz film:
Co daje rejestracja wzoru przemysłowego?
Zauważ, że zastrzeżenie praw autorskich u notariusza, WIPO czy US Copyright Office nie kreuje praw autorskich. Jest to jedynie formalne stworzenie sobie dowodu istnienia utworu w konkretnej dacie. Robi się to po to, aby przekonać sędziego, że te prawa przysługują nam. Sąd analizując okoliczności sprawy zgodzi się z tym albo nie.
Tymczasem po zastrzeżeniu wzoru wspólnotowego, EUIPO przyznaje nam formalne prawo z rejestracji. Potwierdzeniem tego jest specjalne świadectwo .
Innymi słowy, udowodnienie przysługujących Ci praw ogranicza się do pokazania świadectwa. Co najwyżej konkurent może próbować Ci takie zgłoszenie unieważnić. Potrwa to jednak rok, a przez ten czas i tak nadal możesz go blokować na rynku.
O ile Twoją grafikę, rysunek czy logo można uznać za utwór, to chronią Cię wtedy przepisy dotyczące praw autorskich oraz wzorów wspólnotowych.
Ile kosztuje rejestracja wzorów wspólnotowych?
- 350 EUR za pierwszy wzór (szczegółowe opłaty opisałem tutaj)
Kto jest właścicielem praw autorskich? Problem modyfikacji logo
Każdy z nas może być twórcą, ale mało kto ma takie umiejętności. Większość firm korzysta więc z pomocy grafików przy tworzeniu logo. Jak czytałeś na początku, prawa autorskie przysługują Twórcy. Czyli najczęściej nie Tobie.
Twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Ustawa o pr. aut. i pr. pokrewnych
Jak uzyskać prawa autorskie od takiej osoby? Nie ma przeszkód, aby grafik je przeniósł na Ciebie, ale bezwzględnie musicie to zrobić w formie pisemnej umowy. Tutaj Cię zaskoczę, ale prostych, grafik prawo autorskie nie zabezpiecza. Przykładowo uznano, że logo KOMBI nie jest godne ochrony prawno-autorskiej.
Ważne!
Samo opłacenie faktury wystawionej przez grafika nie przenosi na Ciebie praw autorskich. Nawet jeżeli na tym dokumencie znajduje się taka adnotacja.
O najczęstszych błędach w tym zakresie pisałem w artykule:
Kto może zastrzec prawa autorskie majątkowe? Czy rzecznik patentowy pomoże?
Twórca, któremu te prawa przysługują albo osoba, na którą je przeniósł.
Oznacza to, że zanim zaczniesz myśleć o rejestracji, powinieneś zastanowić się czy w ogóle te prawa posiadasz. O ile jesteś samodzielnym twórcą to sprawa jest prosta. Gorzej, jeżeli korzystałeś z pomocy innej osoby. W takim przypadku powinieneś zadać sobie kilka pytań:
- Czy podpisałem z grafikiem umowę o dzieło?
- Czy umowa zawierała regulacje dot. przeniesienia na mnie praw autorskich?
- Jeżeli tak, to jaka była ich treść?
- Jak zostały sformułowane pola eksploatacji utworu?
5. Umowa o przeniesienie praw autorskich majątkowych do logo
Jeżeli żyjesz w dobrych relacjach z twórcą swojego logo, to mam dobrą wiadomość. Taką umowę możesz z nim podpisać nawet po wielu latach.
Tyle, że do tanga trzeba dwojga. Ważne, aby chciał to zrobić. Po dłuższym czasie, za przeniesienie praw autorskich, może oczekiwać dodatkowego wynagrodzenia. Z tego powodu zawsze warto te kwestie uregulować przed rozliczeniem się z nim za pracę.
Wzór takiej umowy da się znaleźć w internecie, ale musisz się liczyć z tym, że jej poziom będzie niski. Jeżeli potrzebujesz umowy, która w pełni Cię zabezpieczy to napisz do mnie na: mikolaj@kancelarialech.pl. Przygotuję dla Ciebie wzór umowy, który będziesz mógł wykorzystywać latami.
Oczywiście taka umowa nie rejestruje praw autorskich.
Jest jednak wartościowym dowodem na to, kto utwór opracował i komu te prawa aktualnie przysługują. Uznałem więc, że zasługuje na to, aby opisać ją w punkcie 5. Taki dokument w gruncie rzeczy spełnia przecież analogiczne zadanie jak zastrzeżenie praw autorskich u notariusza czy w WIPO.
Czym są prawa zależne? Jakie są pola eksploatacji?
W poniższym filmie szczegółowo przedstawiam, jakie elementy powinna zawierać solidna umowa dotycząca przekazania praw autorskich do logo. Nie daj się zwieść mitowi, że wystarczy krótka notatka o przeniesieniu tych praw, na przykład na fakturze.
To, co możesz zrobić z logo swojej firmy, zależy od treści umowy (np. prawa zależne a modyfikacja logo). Pomyłka w tym obszarze może przykładowo doprowadzić do unieważnienia prawa ochronnego na znak towarowy, np. w przypadku logo doszło do naruszenia praw osób trzecich.
Jak zastrzec autorskie prawa majątkowe? Ochrona logo
- Prawa autorskie przysługują twórcy od chwili ustalenia utworu.
- Co chroni prawo autorskie? Efekt pracy człowieka, o ile jest twórczy i dostatecznie oryginalny. Dotyczy to raczej bardziej złożonych dzieł. W sytuacjach granicznych wszystko jest kwestią interpretacji sędziego.
- Dla powstania praw autorskich nie jest wymagane ich „opatentowanie” ani formułka „wszystkie prawa zastrzeżone” czy znak Copyright (C w kółku).
- Ten brak formalizmu staje się wadą w przypadku sporu. Należy bowiem wtedy w pierwszej kolejności udowodnić, że te prawa przysługują nam.
- Rozwiązaniem jest rejestracja praw autorskich u notariusza, poprzez WIPO czy US Copyright Office. Dzięki temu zyskujemy dowód z datą pewną. To z kolei ułatwia egzekwowanie kar za naruszenie praw autorskich.
- Dodatkowo warto zastrzec grafiki w formie wzorów wspólnotowych. Pozwoli Ci to uzyskać równoległe prawa obok praw autorskich.
Jak zastrzec znak towarowy? Zastrzeżenie nazwy i logo firmy
Obejrzyj nagranie jak wygląda rejestracja znaku towarowego w Polsce.
Zobacz również:
- Jak chronić domenę internetową?
- Jakie są opłaty za zastrzeżenie znaku towarowego?
- Czy osoba fizyczna może „opatentować” znak towarowy?
- Licencja na wykorzystanie postaci z bajek. Gdzie szukać kontaktu?
- Czy 30% różnic pozwala obejść plagiat?
- Co należy wiedzieć o wzorach przemysłowych?
- Co oznaczają symbole C w kółku © oraz TM, SM i ®?
- Jak przenieść prawo autorskie do logo? Czy wystarczy zlecić grafikowi wykonanie logo i zapłacić za nie?
FAQ
Czy nazwa firmy jest objęta ochroną prawnoautorską?
To popularny ❌ mit. Sądy wielokrotnie wypowiadały się, że pojedyncze słowo to zbyt drobna forma, aby chroniło ją prawo autorskie. Potrzebne jest coś bardziej skomplikowanego jak wiersz lub artykuł.
Nazwę firmy możesz chronić od strony prawnej ✅ rejestrując ją w Urzędzie Patentowym jako znak towarowy. Wiąże się to z określonymi opłatami urzędowymi, ale zdecydowanie warto to zrobić.
Zarejestrowany znak towarowy daje Ci pewność, że masz prawa do marki. Na potwierdzenie tego otrzymasz świadectwo ochronne, które jest niczym akt notarialny. Będziesz mógł się również posługiwać symbolem ®️, który podnosi zaufanie w oczach klientów.
Poznaj 👉 33 powody, dlaczego warto zadbać o prawną ochronę marki swojej firmy.
Czy każde logo da się zastrzec w Urzędzie Patentowym?
Nie❌. Przepisy wyraźnie wskazują, że pewnych oznaczeń nie wolno rejestrować. I Urząd Patentowy chętnie z tego korzysta odmawiając prawa ochronnego w przypadku około 28% wniosków. Najczęściej robi to z dwóch powodów:
🔴 Zgłaszający próbuje zastrzec nazwę zbyt powszechną (tj. opisową). Jeżeli nazwa firmy opisuje co sprzedajesz jak „apteka24”, to nie jest to w ogóle znak towarowy. Nie wolno monopolizować określeń wolnych, będących w domenie publicznej.
🔴 Zgłoszony znak towarowy jest kolizyjnie podobny do tego, co jest już zastrzeżone. O ile właściciel takiego prawa to zauważy, może złożyć sprzeciw albo po czasie wniosek o unieważnienie.
Jeżeli chcesz tych problemów uniknąć, zrób 👉 badanie zdolności rejestrowej znaku towarowego. Może Ci w tym pomóc rzecznik patentowy. Dzięki wiedzy o możliwych przeszkodach, doradzi Ci jak je obejść. Dzięki temu zyskasz poczucie bezpieczeństwa.
Czym są osobiste prawa autorskie?
Autorskie prawa osobiste są to uprawnienia, które przysługują twórcy dzieła (utworu) niezależnie od autorskich praw majątkowych i które są ściśle związane z osobą twórcy. W przeciwieństwie do praw majątkowych, prawa osobiste są niezbywalne i nie mogą być przedmiotem transakcji handlowych. To oznacza, że twórca nie może ich przekazać innej osobie, chociaż może udzielić innej osobie zgody na korzystanie z jego dzieła w określony sposób.
Te prawa osobiste chronią m.in.:
- Prawo do autorstwa – twórca ma prawo do uznania jego autorstwa i żądania umieszczenia na egzemplarzach dzieła swojego imienia i nazwiska lub pseudonimu.
- Prawo do nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania – twórca ma prawo do sprzeciwu wobec wszelkich zmian w jego dziele, jeśli mogą one naruszyć jego osobiste związki z utworem.
- Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności – to prawo pozwala twórcy decydować o tym, kiedy i w jaki sposób jego dzieło zostanie po raz pierwszy udostępnione publiczności.
- Prawo do nadzoru nad wykorzystaniem dzieła – w przypadku, gdy wykorzystanie dzieła nie odpowiada poglądom twórcy, może on żądać, by jego nazwisko nie było z nim łączone.
Tytuł „jak zastrzec prawa autorskie” trochę mylący bo przecież tego się nigdzie nie zastrzega. No ale wybaczam, bo w tekście pan to wyjaśnił 🙂
A sposoby na uzyskanie dowodów świetne. Znałam tylko ten z notariuszem.
No to się przyznam, że zrobiłem to świadomie bo ludzie częściej szukają w Google po frazie „jak zastrzec prawa autorskie do grafiki, tekstu, zdjęcia” niż „czy można zastrzec prawa autorskie”. Dzięki temu zabiegowi artykuł powinien zyskać nieco większą popularność. Z drugiej strony już na początku tłumaczę jak to wygląda od strony prawnej więc jestem kryty 🙂