Pomysł na firmę. Czy można go opatentować?

• Sprawdź ceny minimalne za usługi rzecznika patentowego

Czy można opatentować pomysł na firmę?

Uczciwie Ci powiem, że tego typu pytania dostaję dość systematycznie. Często osoby, które je zadają wymyśliły:

• nową formę sprzedaży;
• nowy model biznesowy;
• rewolucyjny sposób nauczania;
• aplikację mobilną czy
• produkt spożywczy.

Teraz widzą w swoim rozwiązaniu przewagę nad konkurencją i chciałyby je chronić. Naturalnie więc swoje myśli w pierwszej kolejności kierują w stronę Urzędu Patentowego.

To czy taki pomysł na firmę da się opatentować zależy od tego, czego on dotyczy. Co do zasady patenty udziela się na wynalazki. Abyś więc mógł o takiej ochronie myśleć, Twoje rozwiązanie musi spełniać wymogi ustawowe, o których piszę poniżej.

>> Pobierz odcinek | Zobacz wszystkie odcinki
>> Odsłuchaj na: Apple Podcast | Spotify | Google Podcast | YouTube

Jakie wynalazki da się opatentować?

Kwestię patentowania wynalazków reguluje w Polsce ustawa Prawo własności przemysłowej. W art. 24 wskazuje ona, że:

Patenty są udzielane – bez względu na dziedzinę techniki – na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania.

Jak widzisz nie ma tutaj definicji wynalazku. Wskazane są jedynie wymogi jakie wynalazek musi spełnić, aby mógł być opatentowany.

O stworzenie takiej definicji pokusił się w jednym z wyroków Wojewódzki Sąd Administracyjny (VI SA/Wa 1163/05). Wskazał on, że:

[…] wynalazkiem jest rozwiązanie jakiegoś problemu przy posłużeniu się zdatnymi do opanowania siłami przyrody dla osiągnięcia przyczynowo przewidywalnego rezultatu leżącego poza sferą intelektualnego oddziaływania człowieka.

Tłumacząc na ludzki język:

wynalazek to techniczne rozwiązanie jakiegoś problemu.

Kiedy pomysł na firmę ma charakter techniczny?

Aby powiedzieć, czy Twój pomysł na firmę nadaje się do opatentowania, najpierw musimy ocenić czy posiada on charakter techniczny.

Niestety również w tym przypadku przepisy nie definiują tego pojęcia. Z pomocą przychodzi więc znów orzecznictwo. W jednym z wyroków (VI SA/Wa 2014/05) sąd wskazał, że rozwiązanie ma charakter techniczny gdy:

1. dotyczy jakiejś dziedziny techniki;
2. odnosi się do zagadnienia technicznego;
3. zostało scharakteryzowane środkami technicznymi.

Nie budzi wątpliwości, że charakter techniczny posiadają rozwiązania stanowiące wytwór materialny. To też od razu informacja dla Ciebie, że jeżeli Twój pomysł na firmę opiera się na jakimś urządzeniu (lub sposobie oddziaływania na materię), to teoretycznie kwalifikuje się do opatentowania. Tylko oczywiście diabeł tkwi w szczegółach.

W powyższym wyroku sąd doprecyzował, że:

Rozwiązanie jest patentowalnym wynalazkiem o ile w obszarze technicznym jest przynajmniej jeden nowy nieoczywisty element. Jeśli wkład wynalazczy leży wyłącznie w obszarze nietechnicznym rozwiązanie należy uznać za niepatentowalne.

Ta kwestia jest szczególnie widoczna przy próbach patentowania software-u.

W czym tkwi problem z patentowaniem software-u?

Co do zasady nie patentuje się programów komputerowych ani aplikacji mobilnych jako takich. Można za to opatentować połączenie software-u z hardware-m.

Jest to wtedy tzw. wynalazek wspomagany komputerowo.

Przykładowo udało się opatentować aparat rentgenowski¹ wyposażony w jednostkę przetwarzania danych. Innymi słowy – program komputerowy zarządza tutaj za pomocą komputera pracą maszyny.

Ochronie nie podlega jednak sam program, ale program i maszyna jako całość.

W praktyce zgłaszający starają się chronić jednak sam program komputerowy, wskazując w opisie patentowym, że jego integralną częścią jest komputer. Czasami takie rozwiązania udaje się przepchnąć, ale tylko w Europejskim Urzędzie Patentowym. Urząd Patentowy RP twardo odmawia patentowania tego typu rozwiązań.

Nasz urząd wskazuje, że software nie ma charakteru technicznego. Z kolei komputer, czy jego działanie takie jak przepływ prądu, w sposób oczywisty wynika ze stanu techniki. Takiemu rozwiązaniu brakuje więc nieoczywistych elementów.

W kontekście metody biznesowej, Europejski Urząd Patentowy uznał, że specjalny sposób dystrybucji towarów² przewożonych drogą morską ma charakter techniczny.

Ten pomysł na firmę polegał na tym, że urządzenie do ważenia i pakowania w worki można było instalować na nabrzeżu. Istniała również możliwość rozładowywania towaru w portach, które nie posiadały urządzeń do rozładowywania. Urząd uznał, że cały pomysł opierał się na nowatorskim urządzeniu, więc nadaje się ono do ochrony patentowej.

^{Dalsza część artykułu pod formularzem.}

Pomysł na firmę – kiedy nie można go opatentować?

Jeżeli Twój pomysł na biznes nie jest związany z żadnym wytworem materialnym, to najpewniej nie uda się go opatentować. W świetle prawa, takie rozwiązania jak przykładowo:

• szczegółowo spisany biznesplan;
• schemat operacji handlowych;
• metody negocjacji czy
• sposoby uczenia języka

mają nietechniczny charakter.

Co więcej nie mogą uzyskać ochrony patentowej również takie metody działalności gospodarczej, które choć wykorzystują środki techniczne do swojej realizacji, to nie przekłada się to na jakikolwiek możliwy do zaobserwowania efekt techniczny.

Żeby w tym zakresie nie było już żadnych wątpliwości, to powiem Ci, że przepisy wyraźnie wyłączają takie rozwiązania z możliwości patentowania. Polska ustawa Prawo własności przemysłowej w art. 28 mówi, że:

Za wynalazki, w rozumieniu art. 24, nie uważa się w szczególności:

[…]

3) planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier;

Z kolei konwencja o patencie europejskim w art 52 pkt 2 wskazuje, że:

Nie uważa się za wynalazki w rozumieniu ust. 1 w szczególności:

[…]

c) schematów, zasad i metod przeprowadzania procesów myślowych, rozgrywania gier albo prowadzenia działalności gospodarczej oraz programów komputerowych;

Obecnie kwestia patentowania metod biznesowych czy też pomysłów na firmę wygląda podobnie jak patentowanie software-u. W zależności od konkretnego kraju jest bardziej bądź mniej restrykcyjnie interpretowana.

Przykładowo w Amerykańskim Urzędzie Patentowym, od końca lat 90-tych udało się opatentować wiele metod biznesowych jako takich. Obecnie w Stanach Zjednoczonych można obserwować odejście od tego bardzo liberalnego podejścia.

Przy okazji zobacz czego jeszcze nie da się opatentować:

Przykłady pomysłów na firmę zgłoszonych do ochrony

Przygotowując się do tego artykułu przejrzałem bazy patentowe i znalazłem interesujące wynalazki. I tak w Stanach Zjednoczonych skutecznie opatentowano grę rozwijającą inteligencję finansową CASHFLOW Roberta Kiyosakiego (US1997/020775).

Kiedy jednak wniosek patentowy trafił do polskiego Urzędu Patentowego…

…ten odmówił przyznania ochrony (P.333456).

Podobny los spotkał:

• internetowy system pośredniczenia w udzielaniu pożyczek finansowych oraz zakupie towarów i usług (P.382056), a także
• internetową platformę biznesową (P.395667).

Ciekawym pomysłem na firmę, który ma szanse na patent jest taka oto opaska do snu:

Bazuje ona na niepatentowanym odkryciu, że najlepiej odpoczywa się w fazie głębokiego snu. Opaska w największym uproszczeniu analizuje architekturę snu człowieka i przesyła te informacje do aplikacji na telefonie. Aplikacja z kolei wskazuje ile człowiek powinien spać, aby być najbardziej wypoczętym i w najlepszym momencie go budzi.

Opaska została zgłoszona do opatentowania w systemie krajowym i międzynarodowym.

System do zarządzania snem polifazowym, sposób jego działania, urządzenie do analizy snu, sposób klasyfikacji aktualnej fazy snu oraz zastosowanie systemu i urządzenia do zarządzania snem polifazowym. (P.406957)

To jest właśnie przykład tego o czym wspominałem już wcześniej. Jeżeli cały Twój pomysł na firmę opiera się na rewolucyjnym uprzędzeniu lub produkcie, to przynajmniej w teorii da się go opatentować.

No, ale idąc dalej, można również opatentować produkt spożywczy. Jednemu z naszych klientów pomagaliśmy uzyskać ochronę prawną na „masę bezową” (P.215592). Ponoć miała wyjątkowe właściwości smakowe.

Ponadto chronić można sposób i urządzenie do wytwarzania jakiegoś produktu.

Przykład:

Sposób i urządzenie do wędzenia produktów spożywczych, zwłaszcza pochodzenia zwierzęcego. (P.148679).

Czy jesteś świadomy konsekwencji uzyskania patentu?

Jeżeli myślisz o ochronie patentowej swojego pomysłu na firmę, to nie możesz zapominać o naczelnej zasadzie jaka przyświeca patentom.

Jako zgłaszający zobowiązany jesteś do szczegółowego ujawnienia istoty swojego pomysłu.

Chodzi o to, aby na podstawie opisu patentowego i rysunków ekspert z Twojej dziedziny był w stanie odtworzyć to rozwiązanie. W zamian za to, że ujawniasz swój wynalazek światu, państwo daje Ci na niego monopol prawny.

Patent co roku przedłużany może trwać 20 lat.

Jeżeli wygaśnie, rozwiązanie wchodzi w stan techniki. A to oznacza, że każdy będzie mógł z niego legalnie korzystać. I o to też w patentowaniu chodzi.

Wynalazca otrzymuje czasową przewagę nad konkurencją, ale w dłuższym okresie czasu społeczeństwo na tym zyskuje.

Wynalazki, które wygasły stanowią fantastyczną bazę wiedzy. Wiedzy, która gdyby nie ogólnodostępne opisy patentowe, ukrywana byłaby przez przedsiębiorców.

Ciekawostka:

Niektóre firmy nie zdecydowały się na patentowanie swoich flagowych produktów właśnie z powodu tego, że musiałyby ujawnić szczegółowo ich skład.

Przykładem jest:

• receptura napoju Coca-Cola;
• panierka do kurczaka KFC czy
• skład popularnego środka smarującego WD-40.

Te kluczowe informacje są chronione w ramach tajemnicy przedsiębiorstwa.

Osobiście uważam, że obecny system patentowy jest dobry. Wymóg aby wynalazek posiadał charakter techniczny chroni przed nadmierną monopolizacją rynku. I trzeba na to spojrzeć szerzej, z punktu widzenia wszystkich uczestników tego rynku.

Gdyby każdy pomysł na firmę można było łatwo opatentować, szybko sparaliżowałoby to rynek.

No bo zobacz, przy założeniu, że Skype był pierwszym komunikatorem internetowym, to żadna konkurencja nie mogłaby się rozwinąć. Podobną analogię można zrobić do Facebooka jako portalu społecznościowego czy Allegro jako serwisu aukcyjnego.

Tymczasem w każdej z tych branż jest większa bądź mniejsza konkurencja. Zatrudnienie otrzymuje wiele osób i korzysta na tym końcowy nabywca towarów lub usług. Jeżeli o jego uwagę i pieniądze konkuruje wiele firm, to jakość wzrasta, a cena maleje.

A przynajmniej tak powinna działać niewidzialna ręka wolnego rynku.

Źródła:

1 – M. du Vall, Prawo patentowe, Warszawa 2008, str. 161.
2 – Ibidem, str. 165.

Zobacz również:

• Allegro usunęło moją ofertę. Co zrobić, aby ją szybko przywrócić?
• 33 powody dlaczego warto chronić markę firmy jako znak towarowy
• Opisowa nazwa firmy. Najczęstszy powód odmowy rejestracji
• Zastrzeżenie wzoru przemysłowego – ile to kosztuje?
• Jak zgłosić konto na Facebooku, które narusza znak towarowy?
• Klasy towarowe w znaku towarowym
• Jakie są rodzaje znaków towarowych?
• Kto może zastrzec markę na Amazon Brand Registry?