Jak uzyskać patent na wynalazek? Procedura patentowania w Polsce, Europie i na świecie

Przeczytaj poniższe wpisy w pierwszej kolejności, a lepiej zrozumiesz to, o czym będę mówił w dalszej części.

• Patent na wynalazek. Co można w tej formie chronić?
• 10 typów rozwiązań wyłączonych z możliwości patentowania
• Ile kosztuje uzyskanie patentu w Polsce, Europie i na świecie?

Procedura patentowania wynalazków? Podcast

Dla Twojej wygody ten artykuł przygotowałem również w formie podcastu. Możesz go odsłuchać go na swoim telefonie np. jadąc samochodem czy biegając. To świetna forma konsumowania treści dla osób, które nie mają zbyt wiele wolnego czasu.

>> Pobierz odcinek
>> Odsłuchaj na: Apple Podcast | Spotify | Google Podcast | YouTube

Wszystko co można wynaleźć zostało już wynalezione

Te słowa wypowiedział ponoć w 1899 r. Charles H. Duell, szef amerykańskiego Urzędu Patentowego. Do dziś są powtarzane jako przykład krótkowzroczności i braku wiary w możliwości ludzkiego umysłu.

Innowacyjne rozwiązania nie muszą od razu oznaczać epokowego wynalazku na miarę druku Gutenberga. Częściej to po prostu ulepszenie znanej technologii.

I już to wystarczy, aby zyskać przewagę nad konkurencją.

Co ciekawe dotarłem do informacji, że Duell nigdy tego nie powiedział. Znana jest za to jego inna wypowiedź 1902 r.:

Moim zdaniem cały postęp technologiczny, który znamy będzie się wydawał zupełnie nieistotny w porównaniu z tym, czego doświadczy obecny wiek. Niemal żałuję, że nie mogę przeżyć swojego życia jeszcze raz, aby zobaczyć cuda na progu których właśnie stoimy.

Charles Duell Zmarł w 1920 roku.
 
39 lat później człowiek postawił stopę na księżycu…

Czym jest patent i jak działa prawo patentowe?

Zauważyłem, że ludzie używają określenia „patentowanie” dosłownie do wszystkiego. Czasami dostaję pytanie o możliwość opatentowania nazwy firmy, wyglądu mebla czy praw autorskich do logo. Od strony prawnej opatentować można jedynie wynalazek, czyli:

techniczne rozwiązanie jakiegoś problemu

Logo, nazwę firmy czy te meble da się zastrzec, ale nie patentem.

Patent to legalny monopol przyznawany przez państwo. To prawo wyłączne, powstające przez decyzję administracyjną odpowiedniego organu. Jak uzyskać patent? Musisz złożyć wniosek do polskiego lub na przykład Europejskiego Urzędu Patentowego. Co ważne, taka ochronę uzyskasz tylko jeżeli spełnisz wszystkie wymogi formalne.

Dowodem na przyznanie patentu jest dokument patentowy:

Patent nie daje monopolu absolutnego

Jeżeli przejdziesz procedurę patentowania wynalazku, to za swoją innowacyjność zostaniesz nagrodzony tym patentem. Innymi słowy tylko Ty będziesz mógł na swoim rozwiązaniu zarabiać. A w prawie patentowym panuje zasada, że wynalazek, którego nie opatentujesz – wchodzi w stan techniki. Naśladownictwo techniczne jest dozwolone o ile dane rozwiązanie nie zostało zastrzeżone. Dzięki temu mamy postęp.

Pamiętaj jednak, że patent na wynalazek w kilku miejscach jest ograniczony.

1) Patent jest ograniczony terytorialnie

To może być Polska, kraje europejskie lub wybrana wiązka państw świata. Wszystko zależy od tego o jaki zakres ochrony będziesz wnioskował. Szerzej o tym jak uzyskać patent międzynarodowy piszę w dalszej części.

2) Patent jest ograniczony czasowo

Może trwać maksymalnie 20 lat, ale należy go rokrocznie przedłużać. Sama procedura patentowania trwa zazwyczaj nie krócej niż 3 lata. Później w tzw. „urodziny zgłoszenia”, patent należy przedłużyć i wnieść opłaty urzędowe. Jeżeli tego nie zrobisz, patent wygaśnie a wynalazek wejdzie w stan techniki.

3) Patent jest ograniczony przedmiotowo

Czyli ochronie podlega nie ogólny nieprecyzyjny pomysł na wynalazek a konkretne rozwiązanie, które opisuje się w zastrzeżeniach patentowych. To właśnie jego najważniejsza część – jego serce. Błąd w tym elemencie będzie rzutował na to, że konkurent łatwo Ci patent obejdzie.

Ustawa Prawo własności przemysłowej:

Art. 63 ust. 2

Zakres przedmiotowy patentu określają zastrzeżenia patentowe, zawarte w opisie patentowym. Opis wynalazku i rysunki mogą służyć do wykładni zastrzeżeń patentowych.

Jak zarabiać na patencie?

Ogólna zasada jest prosta. Jeżeli przykładowo unowocześnisz silnik samochodowy na tyle, aby przy tej samej ilości paliwa dawał powiedzmy 20% więcej mocy to szybko staniesz się bogaty.

Każdy koncern samochodowy będzie chciał podpisać z Tobą umowę licencyjną na korzystanie z wynalazku. Pod warunkiem oczywiście, że go opatentowałeś ?

Możesz też samemu korzystać z wynalazku. Innowacyjna maszyna może w tym samym czasie produkować dla Ciebie o 20% więcej butelek. Ewentualnie rzadziej będzie się psuć.

To finalnie wpłynie na niższe koszty produkcji i będziesz mógł ustawić wyższą marżę. Dzięki patentowi tylko ty czerpiesz z niego korzyści.

W tych okolicznościach prawo patentowe pobudza innowacyjność. Nagradza bowiem twórcę wyłącznym prawem do komercjalizacji efektów jego pracy. W dłuższej perspektywie społeczeństwo na tym zyskuje. Zauważ, że po wygaśnięciu patentu każdy może z wynalazku korzystać. A jego szczegółowy opis jest po zgłoszeniu ujawniany.

Jak uzyskać patent, którego nie da się obejść?

Tak jak mówiłem, aby patent był skuteczny, trzeba przygotować dobry opis patentowy. Osobiście uważam, że nie jest sztuką stworzyć opis, w oparciu o który dostaniesz patent. Prawdziwym wyzwaniem jest tak sformułować zastrzeżenia patentowe, aby nie dało się patentu obejść.

Wyjaśnię Ci to na przykładzie ołówka.

Oczywiście obecnie ołówek jest znany więc nie kwalifikuje się do ochrony patentowej. Załóżmy jednak, że cały świat do dzisiaj używa do pisania patyków, kredy czy ołowianych pręcików. Przygotowując zastrzeżenia patentowe można by napisać, że jest to rozwiązanie znamienne tym, że:

• ma grafitowy podłużny rdzeń, który
• otoczony jest drewnianą oprawą,
• z zaostrzoną jedną z krawędzi.

Zauważ, że to To dość precyzyjny opis ołówka. Tylko jako rzecznik patentowy już widzę kilka możliwości obejścia takich zastrzeżeń. Pomijam tutaj teraz tzw. „teorię ekwiwalentów” o której kiedyś pewnie napiszę nieco więcej.

Czy da się ten wynalazek opisać lepiej? Tak!

Zamiast wskazania, że chodzi o grafitowy rdzeń, lepiej napisać, że rdzeń to materiał podatny na ścieranie. Inaczej wystarczy grafit zastąpić rdzeniem pastelowym jak w kredkach i obejdziemy patent.

Pisanie o drewnianej oprawie również nas ogranicza.

Wystarczy, że w swoim ołówku zamienię drewno na tworzywo typu plastik i unikam zarzutu naruszenia prawa. Lepiej napisać, że rdzeń otoczony jest oprawą z materiału podatnego na cięcie.

Jeżeli w zastrzeżeniu patentowym jest mowa o jednej zaostrzonej krawędzi to obejdę to jeżeli mój ołówek będzie miał dwie zaostrzone krawędzie lub żadnej. W sensie, że ludzie sami będą sobie ołówek ostrzyć w domu. Aby temu zapobiec nie powinniśmy wspominać o zaostrzonym końcu w pierwszym zastrzeżeniu, a wszystkie alternatywy z jednym i dwoma ostrymi końcami umieścić w zastrzeżeniach zależnych.

Oczywiście unikając szczegółów nie możesz przesadzić. Istota rozwiązania musi być dostatecznie ujawniona. Dostatecznie czyli tak, aby znawca z danej dziedziny był w stanie zrealizować wynalazek w oparciu o nasz opis.

Nie da się mieć ciastka i zjeść ciastka

Moi klienci, kiedy mówię jak wygląda procedura patentowania często nie chcą podawać za dużo szczegółów. Równocześnie zależy im na przyblokowaniu konkurencji patentem. Niestety, jeżeli wszystko opiszemy zbyt ogólnie, to ekspert rozpatrujący zgłoszenie może uznać, że takie rozwiązanie wynika wprost ze stanu techniki i wyda decyzję odmowną. Z kolei opis zbyt szczegółowy pozwoli konkurencji na obejście patentu.

Jak widzisz tworząc opis trzeba wyważyć oba ryzyka.

Słaby opis patentowy i tak pozwala uzyskać patent

Tym przykładem z ołówkiem chciałem Ci pokazać, że zarówno w oparciu o słaby jak i dobry opis patentowy udałoby Ci się uzyskać patent na wynalazek.

Problem w tym, że ten pierwszy dawałby Ci jedynie iluzję ochrony.

Czyli gdybyś miał aspiracje międzynarodowe:

1. Musiałbyś poświęcić np. 5 lat na procedurę patentową w 100 krajach.
2. Zapłaciłbyś za to kilkaset tys. złotych.
3. Później kilka lat prowadziłbyś spór w sądzie z naruszycielem…

…by finalnie usłyszeć, że ktoś faktycznie stworzył ołówek, ale w technologii, która obchodzi Twój patent.

To absolutnie nie oznacza, że prawo patentowe jest nieskuteczne. Opis patentowy musi określać precyzyjnie zakres monopolu prawnego. Zauważ, że jeżeli będzie zbyt szeroki to uderzy to w interes publiczny bo zbytnio ograniczy rynek. Nie może być też zbyt wąski (np. tylko na identyczność) bo konkurent zmieni dwie śrubki i patent obejdzie.

Sądy na przestrzeni dekad wypracowały linię orzeczniczą, która stara się znaleźć w tym złoty środek. Wszystko opiera się jednak na dobrym bądź słabym opisie patentowym.

Rzecznik patentowy to specjalista od ochrony wynalazków

Przyszli rzecznicy patentowi przez 3 lata aplikacji szkoleni są z robienia opisów patentowych. W tym celu odbywają praktyki w Urzędzie Patentowym RP pod okiem ekspertów rozpatrujących zgłoszenia patentowe. Później prowadząc własne kancelarie na co dzień pomagamy wynalazcom. To nasza ścisła specjalizacja.

Ja często powtarzam, że z opisami patentowymi jest jak z umiejętnością grania na gitarze. Im dłużej się ćwiczymy, tym w tej sztuce stajemy się lepsi.

Co więcej, doświadczenie zyskujemy również w sprawach spornych, kiedy ktoś próbuje patent unieważnić. Ewentualnie, kiedy reprezentujemy klienta w sądzie przeciwko naruszycielowi. To całe doświadczenie finalnie pozwala mi przygotować taki opis patentowy ołówka, aby autentycznie chronił mojego klienta ?

Opis patentowy – jaka jest jego struktura?

Opis patentowy to pewien algorytm, według którego trzeba przedstawić nasz wynalazek, nasze rozwiązanie techniczne. Jego struktura na całym świecie zasadniczo jest podobna.

Opis patentowy składa się więc z:

• tytuł wynalazku;
• stanu techniki;
• opisu istoty wynalazku;
• przykładów wykonania wynalazku
• rysunków;

mamy też wspomniane już

• zastrzeżenia patentowe oraz
• skrót wynalazku.

Procedura patentowania – z jakich elementów się składa?

Tak w absolutnym uproszczeniu procedura patentowania wynalazku, czy to w Polsce czy w trybie międzynarodowym, ma kilka wspólnych elementów.

Najpierw musisz przygotować opis patentowy. Później razem z podaniem składasz go do wybranego Urzędu Patentowego. To jest też moment, kiedy wnosisz pierwsze opłaty urzędowe. Po przyjęciu zgłoszenia Urząd robi badanie formalne, czyli sprawdza czy zgłaszający przesłał wszystkie wymagane dokumenty i uiścił opłaty. Nadawany jest też numer zgłoszeniowy i data zgłoszenia.

Po 18 miesiącach od zgłoszenia Urząd publikuje Twój opis patentowy wraz z rysunkami. Od tej chwili konkurenci mogą składać sprzeciwy, jeżeli uznają, że rozwiązanie nie ma zdolności patentowej. W przypadku, kiedy rozwiązanie zgłoszone do ochrony spełnia wszystkie wymogi stawiane przez prawo, Urząd wydaje warunkową decyzję o przyznaniu patentu. Jeżeli ją opłacisz to uzyskasz patent.

Jak uzyskać patent na cały świat?

Jeżeli myślisz o opatentowaniu swojego wynalazku, to powinieneś:

• ocenić czy to co chcesz chronić jest w ogóle wynalazkiem, a potem
• zrobić badanie czy podobnych rozwiązań nie ma na rynku.

Jeżeli wnioski z takiej analizy są korzystne to musisz zastanowić się jaki zasięg terytorialny ochrony Cię interesuje. Nie ma patentu na cały świat. Możesz za to wybrać wiązkę krajów, w których taki monopol prawny będzie obowiązywać. Wszystko finalnie sprowadza się do Twoich aspiracji biznesowych oraz… grubości portfela.

Do wyboru masz 3 procedury:

1. Krajową – ochroną obejmujemy jedno Państwo np. Polskę.
2. Regionalną – ochroną obejmiemy kraje z regionu np. patent europejski.
3. Międzynarodową– tutaj możemy wyznaczyć większość krajów świata.

Procedura patentowania w Polsce

Jeżeli wystarczy Ci ochrona krajowa, to z wnioskiem o udzielenie patentu powinieneś udać się do Urzędu Patentowego RP w Warszawie. Tutaj Twoim profesjonalnym pełnomocnikiem może być tylko rzecznik patentowy.

Analogiczne urzędy znajdują się również w innych państwach. Jeżeli więc interesuje cię ochrona jedynie w Wielkiej Brytanii czy Francji, to takie zgłoszenie powinieneś zrobić w tamtejszych urzędach.

W Polsce o patent może się ubiegać zarówno osoba fizyczna jak i prawna.

Urząd Patentowy wykonuje badanie formalne

Jak już wspominałem, najistotniejszym elementem zgłoszenia jest opis patentowy, który określa zakres żądanej ochrony. Po przyjęciu zgłoszenia polski Urząd Patentowy sprawdza, czy od strony formalnej nie ma żadnych błędów oraz robi wstępne badanie w stanie techniki.

Masz rok na rozszerzenie ochrony na zagranicę

Zgłaszając wynalazek do opatentowania w Polsce nie zamykasz sobie drogi do ochrony międzynarodowej. Musisz jednak pamiętać, że od dnia złożenia wniosku masz 12 miesięcy na rozszerzenie ochrony. Po tym czasie będzie to już niemożliwe.

Oznacza to, że jeżeli z sukcesem przejdziesz procedurę patentowania to monopol na komercjalizację Twojego wynalazku obejmie jedynie Polskę. Konkurent z Niemiec będzie mógł z Twojego wynalazku swobodnie korzystać u siebie. A jego opis patentowy bez problemu ściągnie sobie ze strony Urzędu Patentowego RP.

Naturalnie Niemiec Twojego wynalazku nie opatentuje, ale korzystać z niego będzie mógł.

Ile kosztuje patent na Polskę?

Opłatom urzędowym za uzyskanie patentu poświęcę osobne nagranie, ale tutaj wspomnę jedynie, że koszty patentu na Polskę są niskie. A przynajmniej w porównaniu z tym co cię czeka przy skali międzynarodowej. Łącznie za zgłoszenie i pierwszy 3 letni okres ochronny zapłącisz około 1000 zł.

Opłaty za kolejne lata są coraz wyższe i łącznie (tj. za 20 lat) wynoszą ok. 15 tys. zł. Ustawodawca świadomie stawia coraz wyższe obciążenia, bo patent blokuje rynek. Jest to więc niekorzystne z punktu widzenia interesu publicznego.

Podejdź taktycznie do ochrony swojego wynalazku

Możesz samodzielnie ponieść opłaty za zgłoszenie i honorarium rzecznika patentowego a później w przeciągu tych 12 miesięcy poszukać finansowania dla procedury międzynarodowej. To może być inwestor zewnętrzny lub finansowanie z któregoś z programów unijnych lub krajowych.

Od strony ochrony Twoich interesów ważne aby zgłoszenie poszło na Ciebie.

Uwagi eksperta z Urzędu Patentowego

Ekspert rozpatrujący Twoje zgłoszenie może mieć uwagi. Zdarza się, że trzeba zrobić wtedy przeredagowanie zastrzeżenia patentowego. Ewentualne zmiany nie mogą być rozszerzające. Nie da się więc dodać do opisu czegoś co nie było ujawnione w zgłoszeniu.

Ekspert będzie również robił poszukiwania podobnych rozwiązań w światowym stanie techniki. I wcale nie ograniczy się jedynie do literatury patentowej. W naszej branży znana jest historia, kiedy ekspert odmówił przyznania patentu, udowadniając zgłaszającemu, że istota jego rozwiązania jest znana z komiksu kaczora Donalda ?

Jeżeli wszystko zakończy się pomyślnie, Urząd wyda Ci warunkową decyzję o udzieleniu patentu. Patent otrzymasz jeżeli uiścisz opłatę za ochronę.

Pamiętaj, że jestem rzecznikiem patentowym. Jeżeli potrzebujesz mojej pomocy z formalnościami to po prostu się do mnie odezwij.

Zobacz również:

• Patent a znak towarowy – jak firmy próbują nagiąć prawo do swoich celów.
• Na czym polega ochrona wzorów przemysłowych?
• Wzór przemysłowy czy znak towarowy? Analiza porównawcza.

Procedura patentowania przed Europejskim Urzędem Patentowym

Poza procedurą patentowania w Polsce, mamy również opcję regionalną. Koordynuje ją Europejski Urząd Patentowy, czyli w skrócie EPO. Tutaj dokonując jednego zgłoszenia patent europejski (nie unijny!) może obowiązywać w 38 państwach Europy. A mówiąc dokładniej w państwach, które są stroną Konwencji o udzielaniu patentów europejskich.

Osoby z Polski zgłoszenie do EPO muszą robić za pośrednictwem Urzędu Patentowego RP. Chodzi o wyłapanie wynalazków, które mogą być objęte tajemnicą państwową ze względu na ich wagę dla obronności. Po otrzymaniu zgłoszenia EPO robi ograniczone badanie formalne. Raport z niego wraz z opinią co do zdolności patentowej jest wysyłany do zgłaszającego.

W tę procedurę można wejść powołując się na prawo pierwszeństwa ze zgłoszenia krajowego. Masz na to 12 miesięcy od dnia zgłoszenia. Również tutaj po 18 miesiącach od zgłoszenia urząd publikuje informację o zgłoszeniu wraz z opisem.

Co ważne, jeżeli EPO wyda decyzję o udzieleniu Ci patentu europejskiego to w przeciągu 3 miesięcy musisz zrobić walidację. Walidacja to takie uprawomocnienie patentu w wybranych krajach. Jeżeli tego nie zrobisz patent upadnie. Czyli jak widzisz po otrzymaniu patentu europejskiego nie masz jeszcze ochrony w żadnym kraju.

Dokonując walidacji powinieneś:

• wskazać miejscowego pełnomocnika jeżeli dany kraj tego wymaga,
• nadesłać tłumaczenia na dany język, oraz
• uiścić stosowne opłaty urzędowe

Patent europejski stanowi wiązkę patentów krajowych

Patent europejski nie jest prawem jednolitym jak np. unijny znak towarowy. W procedurze rejestrowania znaków wystarczy zrobić jedno zgłoszenie i ochroną można objąć 28 krajów UE. Procedura patentowania przez EPO wygląda inaczej. To raczej wiązka patentów krajowych.

Warto działać przez EPO jeżeli nasz wynalazek z pogranicza software i hardware. Ten urząd jest po prostu nieco bardziej liberalny jeżeli chodzi o ocenę zdolności patentowej takiego rozwiązania.

Z drugiej strony nowelizacja przepisów ma zmusić polsku Urząd do podobnej praktyki.

Procedura patentowania przed Światową Organizacją Własności Intelektualnej

Trzecia procedura patentowania toczy się przed Światową Organizacją Własności Intelektualnej (WIPO). Na tę chwilę pozwala chronić nasz wynalazek w 153 państwach. Jak widzisz na mapce, to niemal cały cywilizowany świat.

Swój wynalazek możesz zgłosić bezpośrednio do WIPO lub poprzez urząd przyjmujący. Dla polskich zgłaszających jest to nasz Urząd Patentowy RP. Urząd robi badanie formalne w trakcie którego, sprawdza poprawność wypełnionych dokumentów, ilość kopii oraz nadaje numer i datę zgłoszenia.

I znowu powtórzę to co przy patencie europejskim.

Jeżeli od Twojego zgłoszenia krajowego nie minęło 12 miesięcy to możesz wejść z nim w procedurę międzynarodową. Pamiętaj tylko, że WIPO nie udziela patentu. Ten urząd pośredniczy jedynie pomiędzy zgłaszającym a końcowymi urzędami patentowymi.

Faza I

Choć zgłoszenie robi się do WIPO to dla zgłaszających z Polski badanie podstawowe robi Europejski Urząd Patentowy. Później opinia co do zdolności patentowej wynalazku jest wysyłana do WIPO, a następnie dostarcza się ją do wyznaczonych przez nas krajowych urzędów patentowych.

Również w tej procedurze, po 18 miesiącach od daty zgłoszenia pierwotnego publikowane są informacje o zgłoszeniu wraz z opisem patentowym. Od tej chwili zgłaszający zobowiązany jest wskazać na terenie jakich krajów ubiega się o ochronę. W zależności od państwa na taką decyzję ma od 20 do 31 miesięcy od daty zgłoszenia.

I to właśnie jest często podnoszone jako największa zaleta tej procedury.

Po dokonaniu zgłoszenia w Polsce mamy tak naprawdę 30 miesięcy na decyzję o zasięgu ochrony. Procedura międzynarodowa de facto pozwala nam kupić trochę czasu. Konkurencja do ostatniej chwili nie może być pewna gdzie będzie obowiązywać ochrona.

Korzyścią jest również to, że wchodząc w tryb międzynarodowy masz 30, 31 miesięcy na znalezienie finansowania takiej ochrony. Jeżeli nie wyznaczysz żadnych krajów, zgłoszenie uznaje się za wycofane.

Faza II

Wejście w fazy krajowe wiąże się z koniecznością:

• wyznaczenia krajów,
• uiszczenia stosownych opłat,
• wniesienie tłumaczenia oraz wyznaczenia pełnomocnika.

Po wejście w fazy krajowe, zgłoszenie traktuje się jak tradycyjne zgłoszenie krajowe. Jest więc robione badanie formalne, badanie merytoryczne i podejmowana jest decyzja o udzieleniu patentu bądź nie.

Co ciekawe czasami zgłaszający korzystają z tych wszystkich trzech procedur naraz.

Przykładowo można zgłosić wynalazek w Polsce i dokonać rozszerzenia w trybie PCT w przeciągu 12 miesięcy. Dzięki temu uzyskujemy dodatkowe miesiące, aby wyznaczyć konkretne kraje i regiony. Poza USA i Japonią może to być Europejski Urząd Patentowy.

Zobacz również:

• Jak zgłosić konto na Facebooku, które narusza prawo do marki?
• Co daje rejestracja marki na Allegro?
• Czy każdy znak można zastrzec w Amazon Brand Registry?
• Czym są wzory przemysłowe? Jak je chronić od strony prawnej?
• Co to jest klasyfikacja nicejska?
• Jak chronić nazwę firmy? 5 mitów, które mogą zniszczyć Twoją firmę!
• Zastrzeżenie wzoru przemysłowego – ile to kosztuje?
• Pomysł na biznes. 9 skutecznych sposobów na jego ochronę prawną