fbpx
Blog nagrodzony przez
Urząd Patentowy RP
Urząd Patentowy RP

Odzywa się do mnie wiele osób prowadzących startupy. Pytają czy pomogę im opatentować ich program komputerowy lub aplikację mobilną. Problem w tym, że ani programów komputerowych ani aplikacji mobilnych się nie patentuje. Przepisy nie uznają nawet takich rozwiązań za wynalazki. Od tej reguły są jednak wyjątki. I to wyjątki, które cały ten system patentowy wywracają do góry nogami.

Można opatentować wynalazek wspomagany komputerowo

Kwestia patentowania software-u jest trudna i i od wielu lat budzi ogromne kontrowersje na całym świecie. W tym zakresie ukształtowały się właściwie dwa systemy ochrony:

  • amerykański – bardzo liberalny, jeżeli chodzi o patentowanie software-u i
  • europejski, który formalnie wyłącza oprogramowanie z ochrony patentowej.

W obu systemach panuje zgoda co do jednego.

Można opatentować wynalazek wspomagany komputerowo. Na tym jednak ta zgoda się kończy. Rozbieżności interpretacyjne pojawiają się w ocenie, kiedy dokładnie mamy do czynienia z takim właśnie wynalazkiem.

Kiedy wynalazek nadaje się do opatentowania?

Zacznę może w tym miejscu od podstaw.

Od odpowiedzi na pytanie, czym w ogóle jest wynalazek.

Okazuje się, że ani w polskiej ustawie prawo własności przemysłowej, ani w konwencji o udzielaniu patentów europejskich nie ma definicji wynalazku. Wskazuje się tam za to wynalazki, na które są udzielane patenty.

Polska ustawa mówi:

Art. 24

Patenty są udzielane – bez względu na dziedzinę techniki – na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczynadają się do przemysłowego stosowania.

Najprościej mówiąc:

Wynalazek jest technicznym rozwiązaniem pewnego problemu.

Nie wchodząc w szczegóły, co za tymi pojęciami się kryje, pamiętaj, że aby jakieś rozwiązanie mogło być uznane za wynalazek, musi mieć charakter techniczny.

Przepisy są tak ogólnikowe, ponieważ nie sposób przewidzieć jak rozwinie się postęp technologiczny. Z tego powodu np. wyliczenie z jakich dziedzin techniki mogą być patentowane wynalazki szybko by się zdezaktualizowało.

Co to znaczy, że wynalazek musi mieć charakter techniczny?

Jeżeli zgłosisz wynalazek do Urzędu Patentowego, ten sprawdzi czy spełnia on wszystkie ustawowe wymogi. Zanim jednak ekspert przystąpi do analizy czy Twoje rozwiązanie jest:

  • nowe,
  • posiada poziom wynalazczy i
  • nadaje się do przemysłowego stosowania,

oceni czy ma ono w ogóle techniczny charakter.


Również w tym przypadku próżno szukać w przepisach definicji tego pojęcia.

Najprościej mówiąc:

Aby jakieś rozwiązanie miało charakter techniczny, musi oddziaływać na materię.

Urząd nie uzna przedmiotu zgłoszenia za wynalazek, jeżeli nie dotyczy on żadnego wytworu materialnego nadającego się do wykorzystania, ani określonego sposobu technicznego oddziaływania na materię.

W kontekście tego co napisałem, przyjmuje się, że aplikacje mobilne i programy komputerowe „jako takie” mają nie-techniczny charakter. Nie mieszczą się bowiem w żadnej z dziedzin techniki.

Potwierdzają to zarówno przepisy polskiej ustawy Prawo własności przemysłowej:

Art. 28

Za wynalazki, w rozumieniu art. 24, nie uważa się w szczególności:

[…]

5) programów do maszyn cyfrowych;

jak i i konwencji o patencie europejskim:

Art. 52

1. Patenty europejskie udzielane są na wynalazki, które nadają się do przemysłowego stosowania, są nowe i posiadają poziom wynalazczy.

2. Nie uważa się za wynalazki w rozumieniu ust. 1 w szczególności:

[…]

c) schematów, zasad i metod przeprowadzania procesów myślowych, rozgrywania gier albo prowadzenia działalności gospodarczej oraz programów komputerowych;

 
Oba akty prawne jednoznacznie więc wskazują, że programy komputerowe nie są wynalazkami. A skoro nie są wynalazkami, to nie można ich opatentować. Korzystając z okazji zachęcam Cię do lektury poniższych artykułów:

Czym jest program komputerowy i aplikacja mobilna?

Niby to co powiedziałem wydaje się logiczne. Tylko, że problemy zaczynają się, kiedy wejdziemy w szczegóły. Kontrowersje budzi już w ogóle to, czym jest program komputerowy i aplikacja mobilna.

Ścierają się tutaj takie dwa poglądy:

  1. Według pierwszego – program komputerowy to zestaw instrukcji, czyli czysty kod.
  2. Według drugiego – te instrukcje łączy się z jakimś nośnikiem, np. płytą DVD, w konsekwencji czego komputer wykonuje program.

 
Jednoznaczne określenie czym jest program komputerowy ma elementarne znaczenie dla ustalenia czy posiada on ten charakter techniczny czy nie.

No bo zobacz, przyjmując, że program komputerowy to czysty kod zawieszony gdzieś w próżni, to nie jest on materialnym wytworem. Tylko, że ten program nigdy w tej próżni nie występuje. Zawsze jest zapisany na dysku komputera czy obecnie, często smartfona.

Dalsza część artykułu pod formularzem.

USA vs. Europa – różnice w patentowaniu oprogramowania

1. Możliwości patentowania programów komputerowych w USA

Czy można opatentować program komputerowy lub aplikację mobilną?

Jeżeli chodzi o patentowanie software-u, to prawo amerykańskie różni się od tego w Europie.

Po pierwsze, nie wyłącza ono programów komputerowych z zakresu patentowlanych wynalazków. A jako, że amerykańskie prawo jest precedensowe, to ostatecznie sądy wskazały co może podlegać ochronie patentowej, a co nie.

I tak wykluczono z patentowania m.in:

  • abstrakcyjne idee czy
  • zjawiska naturalne.

W amerykańskich przepisach nie występuje również wyraźny wymóg, aby wynalazek miał charakter techniczny.

W efekcie tego możliwości patentowania programów komputerowych i aplikacji mobilnych są tam większe niż w Europie.



Początkowo przyjmowano, że program komputerowy chroniony jest jedynie w oparciu o prawo autorskie. Z biegiem lat sądy amerykańskie zliberalizowały swoje stanowisko i zaczęły uznawać patenty na wynalazki, których częścią jest program komputerowy

A doprowadzili to tego sami rzecznicy patentowi, którzy robili dość sprytne opisy patentowe. Łączyli w nich program komputerowy zawsze z jakimś urządzeniem. Nawet, jeżeli to urządzenie należało już do stanu techniki.

I w jednym z orzeczeń sąd potwierdził, że komputer z wgranym programem różni się od komputera bez takiego programu. Tym samym, jako całość, rozwiązanie taki nadaje się do opatentowania. Jednak nawet w Stanach Zjednoczonych nie chroni się abstrakcyjnego programu komuterowego.

Czyli programu, który nie ma odniesienia do świata fizycznego.

Jako ciekawostkę powiem Ci, że najnowsze orzeczenia amerykańskich sądów odchodzą od liberalnego podejścia do patentowania programów komputerowych i aplikacji mobilnych.

2. Możliwości patentowania programów komputerowych w Europie

Jeżeli chodzi o praktykę orzeczniczą Europejskiego Urzędu Patentowego (EPO), to wyklucza ona patentowanie programów komputerowych „jako takich”.

Pod koniec lat 90-tych EPO wydał decyzję w dwóch sprawach IBM-u (T 1173/97 oraz T 935/97). Wskazywał w nich, że charakter techniczny takiego programu nie może wynikać jedynie z tego, że jest on przeznaczony do komputera.
 
Co prawda w wyniku działania takiego programu zachodzą pewne zjawiska fizyczne jak przepływ prądu, ale stanowi to wspólną cechę wszystkich programów komputerowych. Charakter techniczny ma jedynie taki program komputerowy, który wywołuje dalsze skutki techniczne.


Przykład:

Program komputerowy zarządzający za pomocą komputera pracą maszyny.



Pomimo tego orzeczenia, w 2006 r. zapadło inne dość kontrowersyjne. Dotyczyło ono sprawy Microsoft (T 424/03). Mówiło ono, że program komputerowy zapisany na nośniku nie jest programem komputerowym „jako takim”, przez co nadaje zastrzeganemu przedmiotowi charakter techniczny.

No i tym sposobem, Europejski Urząd Patentowy zaczął liberalizować swoją praktykę.

Z kolei Urząd Patentowy RP twardo odmawia patentowania programów komputerowych.

Czy można opatentować program komputerowy lub aplikację mobilną?
Jeden z licznych patentów firmy Apple (US 20080068372 A1)

Możliwość patentowania oprogramowania budzi kontrowersje

Kwestia patentowania programów komputerowych i aplikacji mobilnych od lat budzi wiele kontrowersji. W ramach Unii Europejskiej próbowane je ostatecznie rozstrzygnąć.

Komisja Europejska w 2002 r. wystąpiła z projektem dyrektywy mającej na celu ujednolicenie zasad udzielania patentów na wynalazki urzeczywistnione za pomocą komputera.

Najprościej mówiąc:

Obecnie dalej stosunkowo nieprecyzyjne przepisy są różnie interpretowane przez urzędy krajowe.

Postawiono sobie tam ambitny cel wytyczenia linii demarkacyjnej pomiędzy niepatentowalnym abstrakcyjnym programem komputerowym, a patentowalnym wynalazkiem wspomaganym komputerowo.

Pomimo bardzo zaawansowanych prac, nie udało się dojść do kompromisu. Ostatecznie w 2005 r. Parlament Europejski projekt odrzucił.

Czyli można powiedzieć, że nic się nie zmieniło.

Wśród zwolenników udzielania patentów na programy komputerowe i aplikacje mobilne są międzynarodowe koncerny z branży IT typu Microsoft czy Siemens.

Przeciwnicy podnoszą, że obecny system oparty na ochronie prawno-autorskiej jest dobry, bo chroni małe i średnie przedsiębiorstwa. Czyli korzystnie wpływa na konkurencyjność i innowacyjność na rynku.

A wynika to z tego, że prawo autorskie chroni głównie kod programu, ewentualnie jego wygląd, a nie jego funkcjonalność. Osoba trzecia może zatem stworzyć program oparty na tych samych zasadach i na tej samej idei, jeśli wyrazi go w inny sposób.

Czy można opatentować program komputerowy lub aplikację mobilną. Podsumowanie

Abstrakcyjnego programu komputerowego czy aplikacji mobilnej się nie patentuje.

I jest to zasada, która obowiązuje również w bardzo liberalnym amerykańskim modelu ochrony.

Wynika to z tego, że taki software nie ma charakteru technicznego, a więc w ogóle nie jest uznawany przez prawo za wynalazek.

Niektóre elementy programu komputerowego są chronione prawem autorskim. Można za to opatentować wynalazek wspomagany komputerowo.

Problem w tym, że różne urzędy patentowe bardziej bądź mniej liberalnie to pojęcie interpretują. Stąd to, co teoretycznie dałoby się opatentować w Stanach Zjednoczonych czy EPO, może być nie do zastrzeżenia w Polsce.

No i co ważne – w takim wypadku prawa wyłączne nie będą obejmowały jedynie programu, ale całość rozwiązania wraz z urządzeniem.



Świetnie zobrazował to prof. Michał du Vall w „Prawo patentowe” (Warszawa 2008):

Nowy program sterujący przeciwpoślizgowym systemem hamulcowym (ABS) sam w sobie nie jest patentowalny. Patentowalny jest natomiast sposób hamowania, w którym program komputerowy może być nieodłączną częścią. Jednakże prawa wyłączne wynikające z prawa patentowego nie obejmują tego programu.

Zobacz również:

Oceń ten artykuł
5/5 według czytelników bloga

Chcesz 1000 EUR dofinansowania na ochronę marki?

Skontaktuj się ze mną:

Jako rzecznik patentowy, specjalizuję się w rejestrowaniu znaków towarowych. Pomogę Ci uzyskać unijne dofinansowanie na ten cel.

zastrzezenie-nazwy-firmy-kancelaria-lech-q
ebook-o-ochronie-marki

Podobał Ci się ten artykuł?

Pobierz darmowy eBook o ochronie marki
  • zawiera kluczowe informacje o ochronie marki
  • otrzymał wyróżnienie od Urzędu Patentowego
  • napisany jest prostym i zrozumiałym językiem
  • opisuje najczęstsze błędy przedsiębiorców
  • zawiera proste rady jak chronić swoją markę
  • pobrało go już ponad 1800 osób!

Zobacz również

Włącz się do dyskusji

Witam
Zainteresowany jestem komentarzem do patentów na oprogramowanie firmy PiLab np. EP2843568, które uzyskały ochronę europejską .
Patentów zgłoszonych przez PiLab jest kilka ale UPRP odmówił rejestracji według doniesień prasowych.
W przypadku ciekawej dyskusji postaram sie opisać te patenty na swoim blogu „Patenty ależ to bardzo proste”
Z powazaniem
Skok W

Dziękuję Panie Włodku za komentarz.

Również miałem okazję przeczytać artykuł, w którym chyba prezes tej firmy chwali się, że uzyskał patent na program komputerowy. Artykuł wzbudził wiele kontrowersji i czytelnicy celnie wskazywali, że programu komputerowego jako takiego opatentować się nie da. Przytaczano odpowiednie artykuły z PWP i konwencji o patencie europejskim.

Niemniej tak pobieżnie analizując zastrzeżenia patentowe widzę, że zgłaszający starał się obejść wyłączenia o których pisałem w artykule. Przedmiotem patentu EP2843568 jest metoda tworzenia baz danych z wykorzystaniem komputera a nie program jako taki. Same zastrzeżenia również starają się wskazywać gdzie ten charakter techniczny się pojawia:

6. A computer program comprising program code means for performing all the steps of the computer-implemented method according to any of claims 1 – 5 when said program is run on a computer.

7. A computer readable medium storing computer-executable instructions performing all the steps of the computer-implemented method according to any of claims 1 – 5 when executed on a computer.

Tutaj również w praktyce widać jak różni się Europejski Urząd Patentowy od naszego krajowego. Dla EPO tak zredagowane zastrzeżenia patentowe są wystarczające aby uznać dane rozwiązanie za wynalazek. UP z tego co Pan pisze ma odmienne zdanie co nie dziwi.

Mnie w kontekście tego wszystkiego zastanawia jeszcze coś innego. Patent na program komputerowy to jedno. Pytanie jak odbywać się będzie egzekwowanie prawa. Jak ten zakres ochrony będą interpretować sądy. Moim pierwszym odruchem byłaby próba unieważnienia takiego patentu. Nie da się jednak ukryć, że dla firmy PiLab uzyskanie patentu na program komputerowy to sukces.

Jeżeli ma Pan czas bardziej wgryźć się w temat to chętnie przeczytam taką analizę na Pana blogu.
Pozdrawiam

Faktycznie program komputerowy nie jest pisany od zera tylko bazuje na elementach, które są dostępne w innych programach. No ale tak właśnie przygotowuje się opis patentowy. Wskazuje się stan techniki, czyli rozwiązania podobne do tego zgłaszanego, a następnie dodaje czym nasze rozwiązanie różni się od znanych na rynku. Patent na program komputerowy jeżeli byłby kiedykolwiek udzielany to musiałby opierać się o podobny schemat opisu.

Witam serdecznie,

Jestem zainteresowany sporządzeniem umowy o dzieło – stworzenie aplikacji mobilnej. Chciałbym ją odpowiednio obwarować by uniknąć przykrych niespodzianek ze strony wykonawcy pomysłu (tajemnica handlowa i kopiowanie pomysłu itp.).
Jeśli jest to sprawa, w której Pan chciałby mi pomóc proszę o kontakt mailowy lub telefoniczny.

Pozdrawiam,
Adrian

Witam.
Ja też jestem zainteresowany sporządzeniem umowy o dzieło – stworzenie aplikacji mobilnej.
Tak jak inni :”Chciałbym ją odpowiednio obwarować by uniknąć przykrych niespodzianek ze strony wykonawcy pomysłu (tajemnica handlowa i kopiowanie pomysłu itp.)”
Jaka jest cena takiej gotowej umowy?

Dzień dobry Panie Januszu.

Wysłałem Panu szczegółową informację o kosztach na podanego maila. Tutaj nadmienię tylko, że umowa zawiera w sobie właściwie 3 umowy: 1) umowę o dzieło na wykonanie aplikacji, 2) umowę o przeniesienie praw autorskich (inaczej to programista jest właścicielem kodu), 3) umowę o zakazie konkurencji i tajemnicy przedsiębiorstwa (zabezpieczamy się tym przed sytuacją, że programista wykorzystuje nasz pomysł i sam wypuszcza wcześniej swoją aplikację).

Gdyby ktoś był zainteresowany sporządzeniem takiej umowy to proszę o kontakt na: mikolaj@kancelarialech.pl

Pozdrawiam
Mikołaj Lech

Napisz do mnie mikolaj@kancelarialech.pl Zadzwoń +48 575 999 410